NIỀM VUI NGÀY CỨU CHUỘC HAY NỖI BUỒN NGÀY TẬN THẾ
Lm. Giuse Phạm Duy Thạch, SVD chú giải
Bản văn Tiếng Hy Lạp và Bản Việt Ngữ sát nghĩa (Lc 21,25-28.34-36)
| Hy Lạp | Việt |
| 25 Καὶ ἔσονται σημεῖα ἐν ἡλίῳ καὶ σελήνῃ καὶ ἄστροις, καὶ ἐπὶ τῆς γῆς συνοχὴ ἐθνῶν ἐν ἀπορίᾳ ἤχους θαλάσσης καὶ σάλου,
26 ἀποψυχόντων ἀνθρώπων ἀπὸ φόβου καὶ προσδοκίας τῶν ἐπερχομένων τῇ οἰκουμένῃ, αἱ γὰρ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν σαλευθήσονται. 27 καὶ τότε ὄψονται τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου ἐρχόμενον ἐν νεφέλῃ μετὰ δυνάμεως καὶ δόξης πολλῆς. 28 ἀρχομένων δὲ τούτων γίνεσθαι ἀνακύψατε καὶ ἐπάρατε τὰς κεφαλὰς ὑμῶν, διότι ἐγγίζει ἡ ἀπολύτρωσις ὑμῶν. 29 Καὶ εἶπεν παραβολὴν αὐτοῖς· ἴδετε τὴν συκῆν καὶ πάντα τὰ δένδρα· 30 ὅταν προβάλωσιν ἤδη, βλέποντες ἀφ᾽ ἑαυτῶν γινώσκετε ὅτι ἤδη ἐγγὺς τὸ θέρος ἐστίν· 31 οὕτως καὶ ὑμεῖς, ὅταν ἴδητε ταῦτα γινόμενα, γινώσκετε ὅτι ἐγγύς ἐστιν ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ. 32 ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι οὐ μὴ παρέλθῃ ἡ γενεὰ αὕτη ἕως ἂν πάντα γένηται. 33 ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται, οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρελεύσονται. 34 Προσέχετε δὲ ἑαυτοῖς μήποτε βαρηθῶσιν ὑμῶν αἱ καρδίαι ἐν κραιπάλῃ καὶ μέθῃ καὶ μερίμναις βιωτικαῖς καὶ ἐπιστῇ ἐφ᾽ ὑμᾶς αἰφνίδιος ἡ ἡμέρα ἐκείνη 35 ὡς παγίς· ἐπεισελεύσεται γὰρ ἐπὶ πάντας τοὺς καθημένους ἐπὶ πρόσωπον πάσης τῆς γῆς. 36 ἀγρυπνεῖτε δὲ ἐν παντὶ καιρῷ δεόμενοι ἵνα κατισχύσητε ἐκφυγεῖν ταῦτα πάντα τὰ μέλλοντα γίνεσθαι καὶ σταθῆναι ἔμπροσθεν τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου. (Lk. 21:25-36 BGT) |
25 Sẽ có những dấu lạ nơi mặt trời, mặt trăng và các ngôi sao và trên mặt đất có sự hoảng sợ của các dân ở trong nỗi lo lắng vì tiếng gầm của biển và sóng.
26 Người ta nín thở vì sợ và đợi chờ điều xảy đến cho cư dân trên trái đất, vì các quyền lực trên trời sẽ lay chuyển. 27 Rồi, họ sẽ nhìn thấy Con Người đến trong đám mây với nhiều quyền năng và vinh quang. 28 Nhưng khi những điều này xảy ra, anh em hãy đứng thẳng và ngẩng đầu lên, vì ơn cứu chuộc của anh em đã gần kề. 29 Và Người nói với họ một dụ ngôn. Anh em hãy nhìn xem cây vả và tất cả các loại cây. 30 Khi nó đâm chồi nẩy lộc rồi, khi anh em quan sát từ chúng, anh em biết rằng mùa hè đã gần kề rồi. 31 Cũng như vậy, khi thấy những điều này xảy ra, anh em biết rằng Nước Thiên Chúa đã gần kề. 32 Thật, Thầy bảo thật anh em, thế hệ này sẽ không qua đi, cho đến khi tất cả những điều này xảy ra. 33 Trời và đất sẽ qua đi, nhưng những lời của Thầy sẽ không qua đi. 34 Anh em hãy chú ý, kẻo lòng của anh em bị đè nặng bởi uống quá chén và say sưa và lo lắng cho cuộc sống và ngày ấy có thể ập xuống thình lình trên anh em. 35 Như chiếc lưới, vì nó sẽ xảy đến trên tất cả những ai cư ngụ trên toàn mặt đất. 36 Hãy canh chừng trong mọi lúc, cầu xin để anh em có thể mạnh sức thoát khỏi những điều sắp xảy đến và đứng vững trước mặt Con Người. |
Bối Cảnh
Lời Chúa trong bối cảnh Mùa Vọng tiếp nối chủ đề về ngày cánh chung trong các sách Tin Mừng Nhất Lãm. Đoạn Tin Mừng Lc 21,25-36 trích trong loạt những trình thuật về thời cánh chung của Tin Mừng Luca (Lc 21,5-37). Tiếp theo sau lời tiền báo về những ngày cuối cùng của Giêrusalem, Luca chuyển qua những dự báo về những ngày cuối cùng của thế giới.[1] Cũng như Giêrusalem đối diện với một sự khủng hoảng khi Đức Giêsu tiến vào giảng dạy, thế giới cũng đối diện với khủng hoảng như thế khi Con Người đến trong vinh quang.[2] Luca theo sát Tin Mừng Máccô và Mátthêu trong hai trình thuật “Những điềm lạ trên trời và Con Người quang lâm” (Lc 21,25-28; Mt 24, 29-31; Mc 13,24-27); và “Ví dụ về mùa thay lá của cây vả” (Lc 21, 29-33; Mt 24,32-35; Mc 13,28-31). Trình thuật về lời dạy “hãy tỉnh thức và cầu nguyện” (21, 34-36) là trình thuật riêng của Luca. Cũng giống như các Tin Mừng Nhất Lãm khác, đoạn văn nói về sự quang lâm của Con Người được đặt ngay sau những trình thuật “báo trước về sự sụp đổ của thành Giêrusalem” (Lc 21,5-19); “Giêrusalem bị bao vây” (Lc 21,20-23b). Ngoài những đoạn chia sẻ chung với hai tác giả Nhất Lãm còn lại, Luca cũng thêm một đoạn ngắn về “thời của dân ngoại” (Lc 21,23b-24). Về chủ đề, hình ảnh “Con Người đến trong vinh quang và đầy quyền năng gợi nhớ đến” hình ảnh Con Người trong sách ngôn sứ Đaniel, cũng ngự giá mây trời mà đến (Đn 7,13). Chủ đề liên quan đến sự cứu chuộc đã được Luca nói nhiều lần trong Tin Mừng và cả trong sách Công Vụ (Lc 1,68; 2,38; 21,28; 24,21; Cv 7,35). Đây cũng là đề tài trải rộng trong các thư của thánh Phaolô. Chủ đề “cầu nguyện” cũng là một chủ đề rất phổ biến trong Tin Mừng Luca nói riêng và Tin Mừng Nhất Lãm nói chung. “Tỉnh thức”, “Coi chừng” cũng là một mệnh lệnh quan trọng trong Tin Mừng Luca và Mátthêu (Mt 6,1;7,15; 10,17; 16,6; 16,11; Lc 12,1; 17,3; 20,46; 21,34.36; Cf. Cv 5,35; 20,28; Mc 13,33). Ngoài ra, “vinh quang và quyền năng” của Đức Giêsu cũng là đề tài quan trọng không kém trong truyền thống Tân Ước. “Nước Thiên Chúa” là một chủ đề trọng yếu bao trùm toàn bộ sứ vụ rao giảng của Đức Giêsu.
Cấu trúc
| (A) Dấu lạ trên trời dưới đất (21,25a)
Các dân: Hoảng sợ và nín thở đợi chờ tai họa (21,25b-26) Con Người Đến đầy quyền năng và vinh quang (21,27a) Anh em: Đứng thẳng và ngẩng đầu đợi chờ ơn cứu độ (21,28) (B) Ví dụ cây vả và tất cả các loại cây (21,29) Thấy đâm chồi nẩy lộc (21,30a) biết mùa hè đã gần kề rồi (21,30b) Thấy những điều này xảy ra (21,31a) biết Nước Thiên Chúa đã gần kề (21,31b) (C) Lời Thầy nói sẽ không qua đi (21,32-33) (D) Hãy để ý (21,34a) để không say sưa và lo lắng cho cuộc sống (21,34-35a) Hãy canh chừng và khẩn cầu (21,36a) để có thể mạnh sức thoát khỏi và đứng vững (21,36b) |
Một số điểm chú giải[3]
- Dấu lạ nơi mặt trời, mặt trăng và các ngôi sao … tiếng gầm thét của biển và sóng… quyền lực trên trời lay chuyển: Luca lấy lại dữ liệu từ Máccô. Tuy nhiên, khác với Mátthêu – lặp lại gần như hoàn toàn dữ liệu của Máccô – tác giả Luca sửa lại và thêm vào các nguồn riêng của mình khá nhiều. Đức Giêsu của Máccô cho biết rằng “mặt trời sẽ ra tối tăm”; “mặt trăng sẽ không còn chiếu sáng”, còn “các ngôi sao thì rơi xuống” (Mc 13,24-25a). Đức Giêsu của Luca chỉ nói là có những dấu lạ nơi mặt trời, mặt trăng và các ngôi sao.[4] Luca dường như không muốn cụ thể hóa các điềm lạ ấy, hoặc là ông giả định rằng độc giả đã biết Tin Mừng Máccô nên không cần nhắc lại những điềm lạ cách cụ thể nữa. Cũng có thể vì trước đó, Luca đã nói đến những tai họa cụ thể rồi: Những trận động đất lớn, nạn đói khắp nơi và ôn dịch, tai ương kinh khủng, những dấu lạ lớn trên trời (21,11). Đức Giêsu của Luca còn thêm vào chuyển động của biển và sóng. Dường như tác giả muốn có sự cân bằng của những sự lạ trên trời và dưới biển. Luca giữ lại chi tiết “các quyền lực trên trời sẽ lay chuyển” giống như Máccô (Lc 21,26; Mc 13,25b).
| Mc 13,24-27 | Lc 21,25-28 |
| 24 “Nhưng trong những ngày đó, sau cơn gian nan ấy, thì mặt trời sẽ ra tối tăm, mặt trăng không còn chiếu sáng,25 các ngôi sao từ trời sa xuống, và các quyền lực trên trời bị lay chuyển.26 Bấy giờ, thiên hạ sẽ thấy Con Người đầy quyền năng và vinh quang ngự trong đám mây mà đến.27 Lúc đó, Người sẽ sai các thiên sứ đi, và Người sẽ tập họp những kẻ được Người tuyển chọn từ bốn phương về, từ đầu mặt đất cho đến cuối chân trời. | 25 Sẽ có những dấu lạ nơi mặt trời, mặt trăng và các ngôi sao và trên mặt đất, sự hoảng sợ của các dân tộc trong nỗi lo lắng vì tiếng gầm của biển và sóng.
26 Người ta nín thở vì sợ và đợi chờ điều xảy đến cho trái đất, vì các quyền lực trên trời sẽ lay chuyển. 27 Rồi, họ sẽ nhìn thấy Con Người đến trong đám mây với nhiều quyền năng và vinh quang. 28 Nhưng khi những điều này xảy ra, anh em hãy đứng thẳng và ngẩng đầu lên, vì ơn cứu chuộc của anh em đã gần kề.
|
- Các dân hoảng sợ …người ta nín thở: Đối lại với những điềm lạ trên trời là những điềm lạ dưới đất. Phản ứng của các quyền lực trên trời cũng song song với phản ứng của con người dưới đất. Trên trời, các quyền lực lay chuyển, dưới đất các dân tộc hoảng sợ. Giêsu của Máccô hoàn toàn không nói gì đến phản ứng của con người dưới đất. Giêsu của Luca dường như quân bình hơn khi đề cập đến phản ứng của các dân tộc trên mặt đất. Cám xúc của họ được mô tả cách cụ thể và phong phú: “hoảng sợ”; “lo lắng”; “nín thở vì sợ”; và “đợi chờ điều sắp xảy đến”. Nói chung, cảm giác của các dân tộc là lo lắng, bất an trước những sự lạ trên trời dưới đất.
- Con Người đến: Hình ảnh Con Người đến trong đám mây đầy quyền năng và vinh quang là hình ảnh mấu chốt, trung tâm của trình thuật cánh chung. Chính vì thế, cả Mátthêu, và Luca đều lấy lại dữ liệu từ Máccô một cách hoàn toàn. “Con Người” (viết hoa) là một trong danh xưng mang tính Kitô học rất quan trọng trong truyền thống Tin Mừng. Trong Luca, chúng ta có thể nhắc đến những điểm cốt lõi liên quan đến Con Người như sau. “Con Người có quyền tha tội” (Lc 9,24); “Con Người làm chủ của ngày Sabát” (Lc 6,5); “Con Người ăn uống, làm bạn với quân thu thuế và phường tội lỗi” (Lc 7,34); “Con Người chịu nhiều đau khổ, bị các kỳ mục, thượng tế cùng kinh sư loại bỏ, bị giết chết và ngày thứ ba sẽ trỗi dậy” (Lc 9,22.44; 24,7 Cf. 18,31; 22,22.48); “Con Người sẽ ngự đến trong vinh quang của mình, của Chúa Cha và các thiên thần” (Lc 9,26; 21,27; 22,69); “Con Người sẽ đến cách bất ngờ” (Lc 12,40; Cf. 17,22.24.26;); “Con Người lang thang không có chỗ tựa đầu” (Lc 9,58); “Con Người đến để tìm và cứu những gì đã mất” (Lc 19,10). Như vậy, trong Luca, Con Người được mô tả trải dài từ đau khổ đến vinh quang. Việc Con Người đến trong vinh quang và quyền năng là hoàn tất mầu nhiệm cứu độ mà Người đã khởi sự trên mặt đất. Nơi đây chúng ta có thể nghe phảng phất dụ ngôn về một vị vua đi lãnh nhận vương quyền rồi trở lại thưởng hay phạt các thần dân của mình (Lc 19,11-27). Nhất là, hình ảnh Con Người gợi nhớ cách cụ thể đến Đn 7,13, nói về Con Người đến trong đám mây. Luca diễn tả Đức Giêsu trở lại như một cuộc thần hiện.[5] Vai trò của Con Người trong Mc 13,26-27 là vai trò kép: Phán xét (c.26) và tập họp những người được chọn. Trong Luca, vai trò phán xét được giữ nguyên và vai trò triệu tập được thay bằng vai trò giải thoát.[6]
- Anh em hãy đứng thẳng và ngẩng đầu lên: Nơi Máccô, sau khi đến Con Người sẽ sai các thiên thần đi và sẽ tập họp những “người được chọn từ khắp bốn phương”, trong khi đó, trong Luca, người ta không thấy hình ảnh của “những người được chọn”.[7] Hình ảnh được Đức Giêsu nói đến trực tiếp là nhân vật ngôi thứ hai số nhiều “anh em”. Đối tượng ngôi thứ hai số nhiều (anh em) trong bối cảnh này rất có thể là các môn đệ, hoặc có thể mở rộng ra cho các tín hữu trong cộng đoàn Luca. Đối lại với hình ảnh của các dân tộc hoảng sợ và nín thở trước những điềm lạ trên trời dưới đất, các môn đệ được mời gọi “đứng thẳng” và “ngẩng đầu lên”. “Đứng thẳng” và “ngẩng đầu” tượng trưng cho sự tự tin, mạnh mẽ, mong chờ cách hạnh phúc ngược lại với sự hoảng sợ, lo lắng, nín thở của các dân khác. Danh từ “các dân” (ἔθνος) thường được dùng để chỉ các dân ngoại, những người không tin vào Chúa. Ngay trước đoạn này, Đức Giêsu nói đến thời điểm dân Giêrusalem “bị ngã gục dưới lưỡi gươm và bị đày đi khắp các dân ngoại, Giêrusalem sẽ bị các dân ngoại giày xéo cho đến khi mãn thời các dân ngoại” (Lc 21,24). Nói cách khác, đây chính là thời khắc các môn đệ, và cộng đoàn các tín hữu đang mong chờ, trong khi dân ngoại thì cố tránh. Trái ngược lại với cuộc phán xét sẽ được tiến hành trên thế giới, các môn đệ Đức Giêsu có thể cảm nhận ơn cứu độ của họ trong tầm tay.[8] Động từ “đứng thẳng” (ἀνακύπτω) được dùng để mô tả người phụ nữ lưng còng, không thể “đứng thẳng” suốt mười tám năm. Ngay sau khi Đức Giê su đặt tay chữa lành, bà liền tôn vinh Thiên Chúa. Đó là một dấu lạ mang lại ơn cứu chuộc, giúp người phụ nữ có thể đứng thẳng lên được.[9]
- Ơn cứu chuộc: Đây là điểm khác biệt quan trọng nữa giữa bản văn Luca và Máccô. Máccô không hề đề cập đến ơn cứu chuộc. Máccô chỉ nói đến việc những người được chọn được quy tụ về từ bốn phương. Có thể, trong cách nói này Máccô đã bao hàm sự “cứu chuộc” hoặc là “phần thưởng” dành cho những “người được chọn”. Rõ ràng, Luca cụ thể hơn trong việc đề cập đến kết cục của cánh chung: “Sự Cứu Chuộc”.[10] “Sự Cứu Chuộc” là thuật ngữ mang đậm dấu ấn của Luca. Trong bài Magnificat (chỉ có trong Luca), Đức Maria đã chúc tụng Đức Chúa “đã viếng thăm và cứu chuộc dân Người” (Lc 1,68). Trong trình thuật về nữ ngôn sứ Anna (chỉ có trong Luca), tác giả cũng cho biết là bà Anna đã “nói về Hài Nhi (Giêsu) cho hết những ai đang mong chờ ngày Thiên Chúa cứu chuộc Giêrusalem” (Lc 2,38). Hai môn đệ trên đường về Emmaus cũng đã hy vọng rằng Đức Giêsu sẽ “cứu chuộc Ítrael” (Lc 24,21). Cựu Ước nói đến ba ý nghĩa khác nhau của sự cứu chuộc. (1) Một thuật ngữ pháp lý được áp dụng cho việc chuộc lại tài sản thừa kế, thành viên gia đình khỏi nô lệ, hoặc những vật dụng và tài sản (Lv 25,25.47-49; 27,15-20; R 4,1-6; Tv 72,4.14; Gr 32,1-15). (2) Chuộc lại con đầu lòng bằng cách trả một số tiền hay lễ vật (Ds 3,45-51; 18,15-16; Xh 21,8.30). Đặc biệt trong những trường hợp đổ máu (Ds 35,12.19) và trường hợp Chúa hành động trong một cách thức cứu chuộc cho dân Người (Xh 6,6; 15,13; Đnl 7,8 Tv 19,1; 25,22; 106,10; Is 41,14). (3) Ý niệm thần học chuyên biệt về sự cứu độ đặt nặng vào sự hồi phục, tái thiết lập tương quan của Chúa với dân Người sau khi họ đã nổi loạn, và bất trung. Ý niệm này thường được gọi là “giá chuộc”, “sự chuộc tội” (Tv 49,7-8;13,8; Xh 21,30). Trong Tân Ước, sự cứu độ được hoàn thành trong cái chết hiến tế của Đức Giêsu (Rm 3,23-25; 8,23; 1 Cr 1,30; 6,20; 7,23; Ep 1,7.14; 4,30; Cl 1,14; Gl 3,13; 4,5; Dt 9,15; 1Pr 1,18-19).[11] Công trình cứu chuộc sẽ được Đức Kitô hoàn tất trong ngày cánh chung.
- Ví dụ cây vả và tất cả các loại cây: Ví dụ cây vả với nội dung chính là “sự đâm chồi nảy lộc” báo hiệu một mùa hè sắp đến. Có hai điểm khác biệt trong trình thuật của Luca so với của Mátthêu và Máccô: Thứ nhất, ngoài cây vả Luca thêm “tất cả các cây khác”; Thứ hai, Luca thay đổi chủ ngữ của cụm động từ “đã gần bên”. (i) Luca dường như muốn bổ sung vào số cây thay lá, đâm chồi nẩy lộc vào trước mùa hè. Bài học này không chỉ dành riêng cho cây vả.[12] Thực tế, có nhiều loại cây có quy trình thay lá như cây vả, nhưng cũng có những loại cây không rụng lá vào mùa đông, nên sẽ không có quy trình thay lá như vây. (ii) Máccô và Mátthêu dùng đại từ ngôi thứ ba số ít cho cụm động từ “đã gần kề”. Đại từ này có thể hiểu là “Con Người” (Con Người đã gần bên, Người đã gần bên), nhưng cũng có thể hiểu là “cuộc quang lâm của Con Người” (nó đã gần bên).[13] Trong Luca, chủ từ của cụm động từ “gần bên” là “Nước Thiên Chúa” (Triều đại Thiên Chúa): Anh em biết rằng “Triều Đại Thiên Chúa đã gần bên”. Triều đại Thiên Chúa[14] rõ ràng là một trong những chủ đề quan trọng nhất trong nội dung giảng dạy của Đức Giêsu. Cả ba Tin Mừng Nhất Lãm đều ghi lại nhiều lời dạy của Đức Giêsu liên quan đến chủ đề “Nước Thiên Chúa”. Cả Mátthêu và Máccô đều đặt lời rao giảng: “Thời kỳ đã mãn, Nước Thiên Chúa đã đến gần. Anh chị em hãy hoán cải và tin vào Tin Mừng” (Mc 1,15; Mt 4,17). Khác với Mátthêu và Máccô, Luca không ghi lại lời giảng này của Đức Giêsu. Trong Luca, lời rao giảng đầu tiên của Đức Giêsu được ghi lại tại hội đường Nadarét, nơi Đức Giêsu đã đọc lời ngôn sứ Isaiah: “Thần Khí Chúa ngự trên tôi, vì Chúa đã xức dầu tấn phong tôi, để tôi loan báo Tin Mừng cho những người nghèo. Người đã sai tôi đi công bố cho người bị giam cầm biết họ được tha, cho người mù biết họ được sáng mắt, trả lại tự do cho người bị áp bức, công bố một năm hồng ân của Chúa (Lc 4,16-19). Rồi, Đức Giêsu công bố rằng, tất cả những lời ngôn sứ đã ứng nghiệm trên Người. Đức Giêsu của Luca cho biết rằng mục đích của Người khi được sai đi là “loan báo Tin Mừng Nước Thiên Chúa” cho các thành (Lc 4,48). Trong lời chỉ dẫn dành cho nhóm Bảy Mươi Hai Môn Đệ (chỉ có trong Luca), Đức Giêsu lặp lại hai lần “Triều đại Thiên Chúa đã đến gần” (Lc 10,9.11). Luca cũng là tác giả duy nhất ghi lại sự kiện những người Pharisêu hỏi Đức Giêsu “khi nào Triều Đại Thiên Chúa đến?” và Đức Giêsu đã trả lời rằng: “Triều Đại Thiên Chúa không đến như một điều có thể quan sát được và Người ta sẽ không nói ‘ở đây này’ hay ‘ở kia kìa’ vì này Triều Đại Thiên Chúa đang ở giữa các ông” (Lc 17,20-21). Cả Mátthêu và Luca đều ghi lại “dụ ngôn mười nén bạc” (Lc 19,11-27; Mt 25,14-30). Tuy nhiên, Luca đặt dụ ngôn này vào bối cảnh ngay trước khi Đức Giêsu tiến vào Giêrusalem và tác giả còn ghi chú về lý do: “Vì Người đang ở gần Giêrusalem, và vì họ tưởng là Triều Đại Thiên Chúa sắp xuất hiện” (Lc 19,11). Trong bối cảnh Bữa Tiệc Ly, sau khi trao chén cho các môn đệ, Đức Giêsu nói: “Thầy nói cho anh em biết, từ nay, Thầy không còn uống sản phẩm của cây nho nữa, cho đến khi Triều Đại Thiên Chúa đến” (Lc 22,18). Trong cùng một trình thuật, Máccô ghi rằng: “Thầy bảo thật anh em, Thầy không bao giờ uống sản phẩm của cây nho nữa, cho đến khi Thầy uống thứ rượu mới trong Nước Thiên Chúa” (Mc 14,25); Mátthêu thì thay “Nước Thiên Chúa” bằng cụm từ “Nước của Cha Thầy” (Mt 26,29). Như thế, xem ra Luca tô đậm hơn sự kiện “Triều Đại Thiên Chúa đến” trong nhiều hoàn cảnh, và không lạ gì tác giả thay đổi chủ ngữ của ngữ động từ “gần bên” – Con Người – bằng danh ngữ “Triều Đại Thiên Chúa”. Trong bối cảnh này, hình ảnh “Triều Đại Thiên gần bên” song song với “sự cứu chuộc dành cho anh em đã đến gần”. Được cứu chuộc là được ở trong Nước Thiên Chúa.
| Mt 24,32-33 | Mc 13,28-29 | Lc 21,29.31 |
| “Anh em cứ lấy ví dụ cây vả mà học hỏi”
“Cũng vậy, khi thấy tất cả những điều ấy, anh em biết rằng Con Người đã gần bên, ngay ngoài cửa rồi”. |
“Anh em cứ lấy ví dụ cây vả mà học hỏi”
“Cũng vậy, khi thấy những điều ấy xảy ra thì anh em biết Con Người đã gần bên, ở ngay ngoài cửa rồi”. |
“Anh em hãy quan sát cây vả cũng như tất cả các cây khác”
“Cũng vậy, khi thấy những điều ấy xảy ra, anh em biết rằng Triều Đại Thiên Chúa đã gần bên”. |
- Anh em hãy chú ý … hãy tỉnh thức, khẩn cầu: Tiếp theo sau “ví dụ cây vả” Mátthêu và Máccô đều lưu ý đến bí mật của “ngày và giờ”: Không ai biết, ngay cả các thiên thần trên trời hay cả Người Con; chỉ một mình Chúa Cha biết thôi (Mt 24,36; Mc 13,32). Luca không ghi lại lưu ý này, có lẽ để tránh đi sự khó hiểu là tại sao Người Con lại không biết. Tuy nhiên, cả ba tác giả đều ghi lại những cảnh báo tương tự nhau sau “ví dụ cây vả”. Máccô ghi lại rằng: “Anh em phải coi chừng, phải tỉnh thức vì anh em không biết khi nào thời ấy đến” (Mc 13,33); Mátthêu: “Vậy anh em hãy tỉnh thức vì anh em không biết ngày nào Chúa của anh em đến” (Mt 24,42). Luca dùng ba động từ. Động từ đầu tiên (chú ý, đề phòng) diễn tả một sự cảnh báo để tránh những điều tiêu cực. Đây là lần thứ tư Luca dùng động từ này cho các môn đệ: “Anh em phải coi chừng men Pharisêu, tức là thói đạo đức giả” (12,1); Trong bối cảnh Đức Giêsu dạy về sự nghiệm trọng của việc làm cớ cho người khác sa ngã, Đức Giêsu chốt lại “anh em hãy coi chừng” (17,3); “Anh em phải coi chừng những ông Kinh Sư ưa dạo quanh trong bộ áo dài, thích được người ta chào hỏi nơi công cộng…” (20,46). Hai động từ còn lại (tỉnh thức và cầu xin) dành cho những cảnh báo nhằm đạt đến kết quả tích cực. Những động từ này cổ vũ không những một thái độ đúng đắn về Chúa, mà còn một cách sống phù hợp với lịch sử cứu độ đến hồi hoàn tất.[15] Động từ “cầu xin” được dùng nhiều trong Luca với nhiều bối cảnh khác nhau: Người bệnh phong cầu xin được sạch (5,12); Quỷ cầu xin Đức Giêsu đừng hành hạ nó (8,28); Kẻ được trừ quỷ xin được ở với Đức Giêsu nhưng Người không đồng ý (8,38); Một người cha cầu xin cho đứa con bị bệnh kinh phong (9,38); Đức Giêsu dạy các môn đệ xin thợ mùa gặt sai thợ ra gặt lúa về (10,2); Đức Giêsu cầu xin cho ông Phêrô khỏi mất lòng tin (22,32).
- Say sưa và lo lắng cho cuộc sống: Đi theo mệnh lệnh cảnh báo đầu tiên – “hãy coi chừng” – là một loạt những hành động tiêu cực: Lòng ra nặng nề vào chuyện ăn uống quá mức, đến mức say xỉn và lo lắng cho cuộc sống. Những đam mê ăn uống và quá bận tâm về cuộc sống (có thể là tiền tài danh lợi thú) làm cho người ta không còn tâm trí quan tâm đến ngày Con Người đến nữa, hay nói theo kiểu Luca ngày “Triều Đại Thiên Chúa đến”. Trong lời dạy về sự sẵn sàng như người đầy tớ đợi chủ đi ăn cưới về (Lc 12,35-36), Đức Giêsu đã đề cập đến một loại đầy tớ đã đánh đập tôi trai, tớ gái, chè chén say sưa vì nghĩ rằng chủ của anh ta còn lâu mới về (Lc 12,45). “Lo lắng cho cuộc sống” gọi nhớ đến dụ ngôn “người gieo giống” trong đó, hạt giống rơi vào bụi gai được ví như người đã nghe lời Chúa nhưng hạt mầm Lời không lớn lên được vì anh ta bận tâm, sự giàu sang, và thú vui cuộc sống” (Lc 8,14).[16] Hậu quả có thể xảy ra nếu không hết sức “đề phòng” là các môn đệ của Chúa sẽ chịu chung số phận với những dân cư trên khắp mặt đất, khi ngày ấy ập xuống trên họ một cách bất ngờ như một chiếc lưới. Điều đáng chú ý đặc biệt ở đây là ý tưởng phổ quát của cuộc phán xét sẽ xảy ra trên tất cả mọi người, tin hay không tin vào Chúa.[17]
- Mạnh sức thoát khỏi: Trái ngược với mệnh lệnh “phải hết sức chú ý” tránh những điều tiêu cực nhằm tránh tai họa ập đến, hai mệnh lệnh tiếp theo đi kèm với hai hiệu quả tích cực: “Nhưng hãy tỉnh thức trong mọi lúc, khẩn cầu để (1) Anh em có thể mạnh sức thoát khỏi những điều sẽ xảy đến[18] và (2) Để có thể đứng vững trước mặt Con Người. Tương tự như ở 21,28, Người môn đệ được mời gọi “hãy đứng thẳng và ngẩng đầu lên” thì ở đây họ cũng được mời gọi làm sao để “đứng vững trước mặt Con Người”. Để được như vậy, họ phải luôn luôn tỉnh thức và khẩn cầu Chúa giữ gìn, cũng như chuẩn bị cách tích cực bằng đời sống tốt lành và trung tín của mình. Đứng vững trước mặt Con Người là phong thái của những người đã sẵn sàng đón nhận “Nước Thiên Chúa đến” và đón nhận được ơn cứu độ do Con Người ban tặng. Lời cầu nguyện quan trọng mà Đức Giêsu dạy trong “Kinh Lạy Cha” liên quan đến Nước Thiên Chúa phải được lặp đi lặp lại bằng lời nói và hành động tích cực nữa: “Xin làm cho danh Cha được vinh hiển, Triều Đại Cha mau đến” (Lc 11,2).
Bình luận tổng quát
Cả ba Tin Mừng Nhất Lãm đều trình thuật những bài giảng của Đức Giêsu, trong những ngày cuối cùng tại Giêrusalem theo ngôn ngữ khải huyền với ba chủ đề chính yếu: (1) Sự báo trước về sự kiện Giêrusalem bị phá hủy, cùng với đền thờ; (2) Nói trước về sự trở lại của Con Người trong vinh quang để phán xét và ban thưởng, cùng với sự kết thúc của thế giới hiện tại, vương quốc Thiên Chúa hoàn thành; (3) Những khó khăn thử thách các môn đệ phải chịu trong suốt hành trình rao giảng, cùng với sự nâng đỡ và đồng hành của Chúa giữa cuộc tàn phá Giêrusalem và sự trở lại của Con Người.[19] Dựa theo những dữ liệu sẵn có của Máccô, Luca đã biên tập lại một cách phù hợp, rõ ràng hơn lối diễn tả và nguồn dữ liệu riêng của mình. Quang cảnh mặt trời trở nên tối tăm, mặt trăng không còn chiếu sáng, còn các vì sao thì rơi xuống, trong Máccô được Luca thu gọn thành “những dấu lạ trên mặt trời, mặt trăng và các vì sao”. Thay vào đó, Luca mô tả toàn diện hơn, cả vũ hoàn rung động, khi ông mô tả thêm cảnh biển gầm sóng thét dưới mặt đất. Hơn nữa, sự kiện này gây ảnh hưởng trên các dân trên toàn địa cầu. Cảm xúc của họ được mô tả cách cụ thể: hoảng sợ, kinh hoàng, nín thở đợi chờ. Cùng với hình ảnh song song giữa những sự kiện theo không gian trên trời và dưới đất, giữa thời gian ngày (mặt trời), đêm (mặt trăng và các vì sao), Luca còn cho thấy hai hình ảnh song song trái ngược giữa hai nhóm người. Nhóm các tín hữu, các môn đệ trung thành với Đức Giêsu trong tư thế đứng thẳng, ngẩng đầu, đợi chờ trong niềm vui vì ơn cứu độ đã đến. Họ như nhìn thấy một thế giới mới tươi sáng hơn được mở ra, khi thế giới hiện tại được khép lại vì đã hoàn tất. Nhóm các dân khác, có thể là những người không tin nhận Đức Giêsu, không sẵn sàng cho ngày tận cùng của thế giới, nín thở đợi chờ trong vô vọng vì thế giới xem như kết thúc đối với họ và án phạt, đau khổ sẽ bắt đầu. Hình ảnh Con Người đến trong đám mây, đầy quyền năng và vinh quang vẫn là hình ảnh trung tâm, đáng mong chờ nhất của ngày cánh chung. Con Người đến hoàn tất Triều Đại Thiên Chúa mà Người đã rao truyền, giảng dạy, minh chứng trong suốt cuộc đời của Người. Đó là vương quốc của tình yêu, sự sống sung mãn vĩnh cửu vô cùng vô tận. Tuy nhiên, để có thể đứng thẳng và ngẩng đầu lên trong ngày Con Người ngự đến, các tín hữu, những môn đệ của Đức Giêsu được mời gọi “hãy coi chừng”, “hãy tỉnh thức trong mọi lúc” và “hãy khẩn cầu”. “Coi chừng, cảnh giác” để khỏi bị lôi cuốn vào những đam mê ăn uống hưởng thụ đến say sưa quên hết mọi sự. Đó là một lối sống chìm vào trong những dục vọng xấu và quên đi lý tưởng đời mình là tìm kiếm chính Chúa và hướng đến tha nhân với tình yêu vị tha. “Tỉnh thức trong mọi lúc”, và “cầu xin” để có thể thoát khỏi những hình phạt cánh chung và đứng vững trước mặt Con Người trong cuộc phán xét. Tỉnh thức và cầu nguyện để khỏi sa chước cám dỗ. “Tỉnh thức luôn luôn” giúp cho con người luôn nhận ra rõ ràng những cơn cám dỗ. “Cầu nguyện” là ý thức thân phận mình yếu đuối, luôn cần đến Chúa trong cuộc chiến chống lại sự dữ. Cầu nguyện bao hàm sự tín thác và sự gắn bó khăng khít với Chúa. Đời sống thân mật với Chúa sẽ giúp các tín hữu vượt qua mọi khó khăn thử thách, cám dỗ, với ơn Chúa. Mùa vọng là mùa hy vọng, mùa đợi chờ. Đó không phải đợi chờ một ngày cánh chung và một phần thưởng, nhưng là đợi chờ một Đấng yêu thương mọi người và được mọi người yêu, sự mong chờ của người những đứa con dành cho người Cha yêu dấ của mình. Đời người, xét cho cùng, chỉ là một Mùa Vọng kéo dài. Từ lúc sinh ra cho đến lúc chết đi, con người luôn mong chờ những giây phút gặp gỡ Chúa đích thực và gặp gỡ Chúa trong ngày Chúa quang lâm. Muốn có niềm mong chờ như thế giả thiết người ta phải cảm nhận được mối tương quan gần gũi giữa mình với Chúa, như là Đấng tạo thành và nhất là người Cha, người Mẹ của mình, chứ không phải là vị quan tòa phán xét, rồi thưởng – phạt mà thôi.
Lm. Joseph Phạm Duy Thạch, SVD
CHÚ THÍCH:
[1] J.A. Fitzmyer, The Gospel according to Luke X–XXIV. Introduction, translation, and notes (AnB; New Haven – London 2008) 28A, 1348; J.B. Green, The Gospel of Luke (NICNT; Grand Rapids 1997) 739.
[2] J.A. Fitzmyer, The Gospel according to Luke X–XXIV, 1349.
[3] Nhiều điểm chú giải của đoạn Tin Mừng này sẽ được tìm thấy trong phần chú giải của Mc 13,24-32 [x. J.P.D. Thạch, “Không Ai Biết Ngày Đó Giờ Đó, Kể Cả Người Con”, LỜI BAN SỰ SỐNG ĐỜI ĐỜI ῥήματα ζωῆς αἰωνίου: KHÔNG AI BIẾT NGÀY ĐÓ GIỜ ĐÓ, KỂ CẢ NGƯỜI CON. Chú Giải Tin Mừng CN XXXIII TN B (Mc 13,24-32) (josephpham-horizon.blogspot.com)
[4] “Now they take place not directly in the sky but in the three celestial bodies known to ancient science: the sun, the moon, and the stars. That is to say, they will occur by day as well as by night.” [F. Bovon, Luke 3. A Commentary on the Gospel of Luke 19:28–24:53 (ed. H. Koester) (Hermeneia; Minneapolis 2012) 116].
[5] J.B. Green, The Gospel of Luke, 740.
[6] J.A. Fitzmyer, The Gospel according to Luke X–XXIV, 1350.
[7] Theo M. Hamm, Luca bỏ qua chi tiết cho về cuộc triệu tập này có lẽ vì ông sẽ đề cập một cuộc triệu tập của Giáo Hội được ghi lại trong sách Công Vụ Tông Đồ, được bắt đầu từ sau Lễ Ngũ Tuần cho đến khi Nước Trời tỏ hiện cách hoàn toàn [M.D. Hamm, “Luke”, The Paulist Biblical Commentary (Ed. R.J. Clifford et al.) (New York 2018) 1092].
[8] J.A. Fitzmyer, The Gospel according to Luke X–XXIV, 1349; F. Bovon, Luke 3, 118.
[10] “the term “deliverance” (ἀπολύτρωσις), which is unusual in Luke, undoubtedly coming from the source he used, but along with “salvation” (σωτηρία) and “visitation” (ἐπισκοπή) is part of the New Testament vocabulary of salvation” (F. Bovon, Luke 3, 119.)
[11] X. J.E. Alsup, The HarperCollins Bible Dictionary (ed. P.J. Achtemeier) (New York 1996) “Redemption”, 920; “The New Testament texts use the term with various nuances: (a) the total eschatological liberation brought about by Christ (here as well as in Rom 8:23; Eph 1:14; 4:30); (b) the status of the liberated person (Col 1:14; Eph 1:7); (c) by metonymy, the person of Christ the redeemer (1 Cor 1:30)” (F. Bovon, Luke 3, 120).
[12] J.A. Fitzmyer, The Gospel according to Luke X–XXIV, 1352.
[13] C.A. Evans, Mark 8:27-16:20 (WBC; Dallas 2002) 334.
[14]“Vương quốc Thiên Chúa”, Mátthêu hay sử dụng Nước Trời nhiều hơn là Nước Thiên Chúa, có lẽ vì Mátthêu tránh gọi danh “Thiên Chúa”, vốn không phù hợp với văn hóa Do Thái.
[16] M.D. Hamm, “Luke”, The Paulist Biblical Commentary (Ed. R.J. Clifford et al.) (New York 2018) 1092.
[17] J.A. Fitzmyer, The Gospel according to Luke X–XXIV, 1355; L.T. Johnson, The Gospel According to Luke (SP 3; Collegeville 1991) 329.
[18] “Thoát khỏi những điều này” âm vang câu hỏi của Gioan Tẩy Giả dành cho đám đông “ai đã dạy cho các ngươi biết cách trốn khỏi cơn thịnh nộ của Thiên Chúa” (L.T. Johnson, The Gospel According to Luke,329).
[19] M.D. Hamm, “Luke”, The Paulist Biblical Commentary, 1092.
