Chú Giải Tin Mừng Chúa Nhật XII Thường Niên – Năm B (Mc 4, 35-41)

HOẢNG SỢ VÌ CHƯA TIN

♦ Chú giải của Lm. Giuse Phạm Duy Thạch, SVD

[Vui lòng tải file PDF để có thêm màu minh họa, giúp dễ hiểu ý chú giải của tác giả]

Bản Văn Mc 4, 35-41

Bối cảnh bản văn

Mc 4,35-41 nằm trong phân đoạn thứ nhất của Tin Mừng Mác-cô (Mc 1,4 – 8,21: Ga-li-lê). Tin Mừng Mác-cô có thể được chia làm bốn phần:[1] (i) Phần lời tựa (1,2-13); (ii) Phân đoạn thứ nhất: Ga-li-lê (1,14 – 8,21); (iii) Phân đoạn thứ hai: Trên đường lên Giê-ru-sa-lem (8,22 – 10,52); (iv) Phân đoạn thứ ba: Giê-ru-sa-lem (11,1 – 16,8). Trong bối cảnh trực tiếp, đoạn văn này nằm trong số những đoạn văn nói về uy quyền độc nhất vô nhị của Đức Giê-su (4,35 – 5,43). Đoạn văn này nên được bố trí nằm trong chương 5 thì hợp lý hơn. Cũng nên lưu ý rằng, trong những bản chép tay bằng tiếng Hy Lạp, ngôn ngữ gốc của các sách Tân Ước, không hề có số chương hay số câu. Số chương chỉ được thêm vào từ năm 1226 bởi linh mục Stephen Langton (sau làm TGM Canterbury). Năm 1551, Rober Estienne mới chia các bản văn Tân Ước thành những câu nhỏ. Nói như thế để thấy rằng phần ngắt chương của cha Stephen trong trường hợp này dường như không hợp lý. Chương 4 trình bày về loạt những dụ ngôn về Nước Thiên Chúa, trong khi đó Mc 4,35-41 lại nói về Đức Giê-su dẹp yên biển động. Trong khi đó, chương 5 là loạt phép lạ trừ quỷ (5,1-20) và chữa lành (5,21-43). Như vậy, Mc 4,35-41 nên là một phần của chương 5. Tuy nhiên, J. Marcus cho rằng đoạn này cũng có thể nối kết chặt chẽ với những trình thuật dụ ngôn về Nước Trời. Lý do mà ông đưa ra là: 4,1-34 diễn tả quyền năng vương đế của Thiên Chúa, còn trình thuật này quy chiếu về quyền năng của chính Đức Giê-su qua việc dẹp yên gió và sóng biển.[2] Tin Mừng Mác-cô còn có một trình thuật khác nói về quyền năng trên thiên nhiên. Đó là trình thuật Đức Giê-su đi trên mặt biển hồ (Mc 6,45-52; Cf. Mt 14,22-33; Ga 6,16-21). Trong trình thuật này, các môn đệ cũng bị gió ngược làm khó trong việc chèo chóng. Chỉ khi Đức Giê-su lên thuyền thì gió lặng. Các ông cũng cảm thấy kinh ngạc về uy quyền của Đức Giê-su. Chủ đề quyền năng của Đức Giê-su trên thiên nhiên, vũ trụ gợi nhớ đến cuộc tạo dựng trong sách Sáng Thế (1,1 – 2,4) và cuộc vượt qua biển Sậy (Xh 14,16-31). Hình ảnh Đức Giê-su đồng hành trên thuyền cũng gợi nhớ lại phép lạ “mẻ lưới đầy” (Lc 5,1-11). Mẻ lưới lạ lùng ấy đã giúp cho Đức Giê-su thu phục bốn môn đệ đầu tiên: Phê-rô, An-rê, Gia-cô-bê, và Gioan. Chủ đề “yếu đức tin” cũng là một chủ đề đáng để ý trong Tin Mừng Mác-cô. Trong trình thuật này Đức Giê-su đặt vấn đền về đức tin của các môn đệ: “anh em còn chưa có niềm tin ư?”. Khi các môn đệ không thể chữa được một người bị quỷ câm ám, Đức Giê-su lại than thở rằng: “ôi thế hệ kém lòng tin! Tôi còn phải ở với anh em thêm bao lâu nữa?” (Mc 9,19; Cf. Lc 9,41). Sau Phục Sinh, Đức Giê-su cũng quở trách nhóm Mười Một vì họ cứng lòng không chịu tin “vì họ không tin vào những người đã thấy Người sau khi Người trỗi dậy” (Mc 16,14). Sự thiếu niềm tin của các môn đệ, có thể nói là, kéo dài từ lúc theo Đức Giê-su cho đến lúc Người Phục Sinh. Ngoài ra, lời Đức Giê-su ngăm đe gió và nói cùng biển tương tự như lời Người đã dùng để quát nạt quỷ dữ trong trình thuật trừ quỷ: “câm đi và xuất khỏi anh ta” (Mc 1,25).  Cả thần ô uế và thiên nhiên dữ dằn được khuất phục bởi lời của Đức Giê-su.

Cấu trúc[3]  

Bản văn gồm có phần bối cảnh giới thiệu về thời gian (trời tối); không gian (Mặt biển hồ Ga-li-lê; và nhân vật (Đức Giê-su và các môn đệ). Cấu trúc chính gồm có 5 tiểu phần song song và quy tâm. Tiểu phần (A) Sự xuất hiện của cơn bão // (A’) Cơn bão chấm dứt, sóng yên biển lặng. Tiểu phần (B) Sự bình thản của Đức Giê-su (đang ngủ) // (B’) Thức dậy ngăm đe gió và nói cùng biển. Tiểu phần trung tâm (C) Nỗi sợ hãi của các môn đệ. Có hai tiểu phần song song với tiểu phần (C) cũng liên quan đến sự sợ hãi. (C’) Đức Giê-su đề cập đến lý do của sự hoảng sợ: chưa có niềm tin. (C’’) Họ sợ một nỗi sợ lớn. Nỗi sợ này là nỗi kính sợ và kinh ngạc chứ không phải sợ hãi.

Một số điểm chú giải

1. Khi màn đêm buông xuống (ὀψίας γενομένης): Bối cảnh đặc biệt về mặt thời gian chỉ có Mác-cô đề cập đến. Màn đêm buông xuống có thể có ba ý nghĩa: (i) Thời gian nghỉ ngơi; (ii) thời gian không thuận tiện để hành trình (iii) Thời gian của sự dữ. Đây là khoảng thời gian báo hiệu một sự nghỉ ngơi sum vầy bên người thân, gia đình. Nó là thời gian nghỉ ngơi, ăn uống sau một ngày làm việc vất vả. Thế mà, Đức Giê-su và các môn đệ lại gieo bước hành trình. Điều này cho thấy mức độ bận tâm vì sứ vụ của Đức Giê-su. Thật vậy, Mác-cô có lần ghi lại Đức Giê-su làm việc tất bật cho đến tận đêm: “Khi màn đêm buông xuống Người ta đem đến cho người tất cả những người bệnh hoặc bị quỷ ám” (Mc 1,32; Mt 8,16). “khi màn đêm buống xuống” cũng là khoảng thời gian Đức Giê-su làm phép lạ hóa bánh ra nhiều cho dân chúng ăn (Mt 14,15). “Màn đêm buông xuống” cũng có thể là thời gian của khó khăn, của bóng tối sự dữ thiên nhiên cũng như của quỷ. Hành trình trong khoảng thời gian như thế quả là hại nhiều hơn lợi. Nó hoàn toàn không giống với thói quen của nhiều người Việt Nam ngày nay là: chọn hành trình ban đêm trên những chuyến xe giường nằm hay các phương tiện khác, nhằm tiết kiệm thời gian và mát mẻ hơn. “Màn đêm buông xuống” là một chi tiết Mác-cô tinh tế chuẩn bị cho sự kiện bắt trắc của các môn đệ mà ông sẽ nói đến. Độc giả không quên trình thuật Đức Giê-su đi trên mặt nước, trong đó thuyền các môn đệ đã gặp sóng gió khi màn đêm buông xuống” (Mc 6,47-48; Mt 14,23-24).
2. “Phía bên kia” (εἰς τὸ πέραν): Trong Tin Mừng Nhất Lãm trạng từ “phía bên kia” ám chỉ đến hai nơi: (i) Bên kia sông Gio-đan: “một đám rất đông theo Người từ Ga-li-lê, và Giu-đê và Giê-ru-sa-lem và I-đu-mê và bên kia sông Gio-đan và từ xung quanh Tia và Xi-đôn” (Mc 3,7-8; 10,1; Mt 4,15.25); (ii) Bên kia biển hồ Ga-li-lê (Mc 6,45; 8,13). Phía bên kia trong bối cảnh này rõ ràng là bên kia biển hồ Ga-li-lê, vì Mc 5,1 sẽ cụ thể hóa là “bên kia biển”: “Họ đến bên kia biển, vào cùng Ghê-ra-sa. Đây là một vùng đất của dân ngoại và Đức Giê-su sẽ chữa một người bị thần ô uế ám, chui ra từ đám mồ mả (Mc 5,1-17). Rồi Đức Giê-su lại trở lại bờ bên này sau khi làm phép lạ này (Mc 5,21). Hành trình qua lại trên biển hồ Ga-li-lê vốn là hành trình thường xuyên và bình thường của Đức Giê-su và các môn đệ. Chỉ có hai lần thuyền của họ gặp sóng gió. Lần 1: khi Đức Giê-su vắng bóng (trình thuật Đức Giê-su đi trên mặt nước: Mc 6,45-52; Mt 14,22-33; Ga 6,16-21). Lần 2: Đức Giê-su đi cùng nhưng Người đang ngủ (Mc 4,35-41; Mt 8,23-27; Lc 8,22-25). “Phía bên kia” trong trình thuật này có thể là vùng gần Gê-ra-sê-nê vì Mc 5,1 cho biết khi đến phía bên kia biển hồ, họ vào vùng Gê-ra-sê-nê. Đây là một vùng đất dân ngoại nằm ở phía đông xa xa bờ biển Ga-li-lê. Như thế, hành trình của Đức Giê-su và các môn đệ là khoảng hơn 13 km đường biển, tùy theo địa điểm họ phát xuất. Nếu họ phát xuất từ bờ Ca-phác-na-um thì khoảng cách còn xa hơn, khoảng 20 km. Biển hồ Ga-li-lê có chiều rộng nơi rộng nhất khoảng 12km và chiều dài nơi dài nhất là khoảng 21 km. Và có độ cao 212 m dưới mực nước biển. Đây là hồ nước ngọt có mực nước thấp nhất trên thế giới, và thấp thứ hai nếu tính cả hồ nước ngọt và nước mặn (Biển Chết có mực nước thấp nhất, 430 m dưới mực nước biển).
3. Họ mang Người (παραλαμβάνουσιν αὐτὸν): Dịch sát nghĩa là “Họ mang Người như Người đang là trong thuyền. Bản dịch của nhóm CGKPV là “Các ông chở Người đi, vì Người đang ở sẵn trên thuyền”. Bản dịch của tác dịch giả Nguyễn Thế Thuấn là “vì Ngài đã ở sẵn trên thuyền, họ chở Ngài đi” (ESV); bản dịch Pháp Ngữ là “họ mang Người trong thuyền nơi mà Người đang là” (TOB); Ý ngữ: “họ mang Người với họ, như Người đang là, vào trong thuyền” (CEI). Rất khó để tương hợp cấu trúc văn phạm của tiếng Hy Lạp với ngôn ngữ hiện đại.[4] Có thể hiểu thế này, Người lên thuyền trước. Các môn đệ ở lại giải tán đám đông. Khi các môn đệ lên thuyền, Đức Giê-su đang ở trên thuyền rồi. Rồi, họ chèo thuyền đưa Người đi. Cách hiểu này có thể phù hợp với lối diễn tả của Mát-thêu: “Đức Giê-su xuống thuyền, các môn đệ đi theo Người” (Mt 8,23). Mát-thêu không đề cập đến chuyện giải tán đám đông. Luca thì không quan trọng ai vào trước ai vào sau, ai mang ai đi. Đối với ông: “Thầy trò cùng ra khơi” (Lc 8,22). Lối diễn tả của Mác-cô có vẻ phù hợp hơn cho chi tiết phía sau. Người vào trước, đi vào cuối thuyền và ngủ trên gối.
4. “Những chiếc thuyền khác đang cùng với Người”: Đây cũng là chi tiết chỉ có một mình tác giả Mác-cô ghi lại trong phần dẫn nhập của sự kiện. J. Marcus cho rằng những chiếc thuyền thêm này không có vai trò gì trong câu chuyện.^[5] Tôi không nghĩ thế. Nó có thể giúp cho việc mở rộng số người “kinh ngạc hỏi nhau ‘người này là ai’ mà cả gió và biển phải tuân lệnh”. Bởi lẽ, nếu thuyền các môn đệ gặp cuồng phong và ngập nước, thì những chiếc thuyền đi theo này cũng cùng chung số phận. Không lẽ, họ cùng đi trên một biển hồ, cùng nhau, mà thuyền của những người kia lại thoát cảnh song gió. Và khi Đức Giê-su dẹp yên sóng biển và gió thì tất cả bọn họ đều thấy biển lặng cách lạ kỳ chứ không phải chỉ riêng các môn đệ thấy.
5. Cơn lốc lớn gió từ mọi phía đến và sóng cứ xô vào thuyền, kết quả là thuyền bị đầy [nước] rồi: Tai ương từ thiên nhiên của thuyền các môn đệ được diễn tả rất dữ dội. Rất nhiều hình ảnh diễn tả mức độ mạnh của sóng gió được Mác-cô dùng. Một cơn cuồng phong (λαῖλαψ). Cơn cuồng phong này lại được gia tăng bằng tính từ “lớn, mạnh” (μεγάλη). Chưa hết, nó còn được mở rộng bằng một danh từ dùng ở thuộc cách “của gió tốc độ nhanh” (ἀνέμου). Thêm nữa, Mác-cô diễn tả tiếp bằng hình ảnh sóng cứ đập vào thuyền. Động từ “đập, xô” được dùng ở thì chưa hoàn thành, diễn tả một hành động kéo dài liên tục. Chính vì thế mà bản dịch tiếng Anh là: “the waves were breaking into the boat” (sóng đang xô vào mạn thuyền). Bản Tiếng Việt của CGKPV dịch là “sóng ập vào thuyền” dường như không diễn tả được khía cạnh kéo dài liên tục của hành động này. Nên dịch là “sống vỗ liên hồi vào mạn thuyền”. Mắt xích cuối cùng của dây chuyền tàn phá của cơn cuồng phong này là thuyền bị đầy nước rồi. Hành động “bị đầy nước” đi sau một liên từ bổ trợ chỉ hậu quả (ὥστε: kết quả là, vì vậy) để diễn tả hậu quả của việc sóng vỗ liên hồi vào thuyền.
6. Đang ngủ trên gối: Có một thái độ bình thản trái ngược của Đức Giê-su với tai họa thiên nhiên này. Người vẫn ngủ trên gối một cách bình thường như không có chuyện gì xảy ra. Tình trạng đang ngủ của Đức Giê-su trước tiên có thể chỉ là biểu hiện thể lý bình thường của một người rong ruổi suốt ngày để rao giảng Tin Mừng. Tuy nhiên, dĩ nhiên Mác-cô không chỉ muốn mô tả biểu hiện thể lý ấy. Cái ông muốn nói đó chính là sự bình thản, có khả năng làm chủ sóng gió kinh khủng của Con Thiên Chúa làm người. Bình an thật sự không phải là không bao giờ có sóng gió, nhưng là khả năng đương đầu với sóng gió, trải qua sóng gió một cách bình thản. Có thể hơi khập khiễng nhưng tôi muốn dùng hình ảnh của Gia Cát Lượng trong cuộc chiến với Tư Mã Ý để minh họa cho sự bình thản này. Trong một lần dẫn quân Bắc phạt lần thứ nhất, Gia Cát lượng trong tình thế tiến thoái lưỡng nan, đã dùng “không thành kế” (thành bỏ trống) đề đuổi 15 vạn quân của Tư Mã Ý đang bao vây Tây thành. Khi Tư Mã Ý đánh đến Tây Thành Gia Cát Lượng chỉ còn 2.500 (so với 15 vạn quân cùa Tư Mã Ý), và lại thiếu lương thực trầm trọng. Gia Cát Lượng lệnh cho mở toang cửa thành. Bên trong cổng thành, một vài người quét rác cách bình thường. Còn Gia Cát Lượng thì vác đàn tranh lên cổng thành ngồi gảy một cách bình an thư thái. Kỳ thực, phía sau thành, ông đã cho toàn bộ quân lính từ từ rút lui về Thục quốc. Khi Tư Mã Ý đến cổng thành, nhìn thấy cảnh tượng như thế, ông ngại rằng Gia Cát Lượng có phục binh, nên cho quân rút lui, không dám đánh vào thành. Sau khi Tư Mã Ý rút lui, Khổng Minh thốt lên: “Trời xanh cứu ta, Tư Mã Ý thật hiểu ý ta”, rồi vác đàn cùng với quân nhân rút về Thục Hán, kết thúc cuộc Bắc phạt lần thứ nhất thất bại. Đức Giê-su đang ngủ không phải là một kế sách, nhưng là động thái tự nhiên của một người “có uy quyền” trên thiên nhiên. Lốc dù có mạnh, bão dù có nhanh, hay sóng biển có dồn dập đến mấy cũng không phá được giấc ngủ, tượng trưng cho sự bình thản của Người. Tác giả Trần Thị Giồng, trong tác phẩm nhan đề “Tâm Bất Biến Giữa Dòng Đời Vạn Biến”, đã chia sẻ phần nào ao ước và phương cách tìm thấy tâm thanh thản và hồn bình an dẫu cho những biến tấu bất thường thăng trầm của phận người.
7. “Thầy không bận tâm”? “μέλει” là một động từ không ngôi diễn tả sự để ý, sự để tâm, lo lắng đến một vấn đề gì đó. Trong trường hợp này có thể các môn đệ trách cứ sự vô tâm của Đức Giê-su. Đó là một phản ứng hết sức tự nhiên. Trong khi trò hoảng sợ lo lắng thì Thầy lại ngủ ngon lành. Cũng có thể là các môn để chỉ ngạc nhiên trước sự bình thản của Đức Giê-su. Họ muốn hỏi là “thầy không lo lắng, lo sợ gì hay sao?”. Cách hiểu mệnh đề phía sau câu hỏi này cũng rất quan trọng. Liên từ bổ trợ “ὅτι” trong tiếng Hy Lạp vừa có chức năng đơn giản là đại từ quan hệ mở đầu một mệnh đề có tính làm rõ hơn động từ phía trước nó: “Thầy không bận tâm rằng chúng ta sẽ chết hay sao”. Ngoài ra, liên từ này còn có chức năng mở đầu một mệnh đề chỉ nguyên nhân: “Thầy không bận tâm vì chúng ta sẽ chết hay sao?”. Động từ “ἀπόλλυμι” (chết) dùng ở ngôi thứ nhất số nhiều (ἀπολλύμεθα) cũng rất khó hiểu rõ. Nó có thể được hiểu theo hai cách: (i) Chúng tôi chết mất (không bao gồm Đức Giê-su); (ii) Chúng ta chết mất (gồm cả Đức Giê-su). Nếu hiểu theo cách thứ nhất thì rất có thể đó là một lời trách móc. Chúng con sắp chết mà thầy vô tâm, không lo cứu chúng con hay sao? Nếu hiểu theo cách thứ hai thì đó là một sự chất vấn về thái độ của Đức Giê-su trên chuyện sống chết. Chúng ta sắp chết hết rồi mà thầy không lo sợ gì sao?
8. “Họ đánh thức Người… Người thức dậy”: Động từ đánh thức “γείρω” và thức dậy chỉ khác nhau ở tiếp đầu ngữ “διεγείρω^[6]”. Thật thú vị là động từ thức dậy “διεγείρω” có một nghĩa khác nữa là “biển động”. Tác giả Gioan đã dùng chính động từ này để diễn tả biển động trong trình thuật về sự kiện Đức Giê-su đi trên mặt nước: “ἥ τε θάλασσα ἀνέμου μεγάλου πνέοντος διεγείρετο” (Ga 6,16-21). Hành động tỉnh dậy của Đức Giê-su cùng động từ với hành động nổi sóng của biển Hồ. Biển dậy sóng và Đức Giê-su cũng tỉnh dậy. Sự tỉnh dậy của Đức Giê-su sẽ làm sóng yên biển lặng.
9. “Im đi và lặng đi” (σιώπα, πεφίμωσο): Sau khi tỉnh dậy Đức Giê-su liền làm hai hành động: “Ngăm đe gió và nói cùng biển”. Phải dùng hai hành động vì trong cơn cuồng phong này có gió mạnh và sóng biển xô vào thuyền. Tiếp theo là hai động từ dùng cho hai chủ thể khác nhau “Im đi và lặng đi”. “Im đi” có thể dành cho gió và “lặng đi” có thể dùng cho biển. Động từ thứ hai cũng chính là động từ Đức Giê-su dùng để ra lệnh cho quỷ: “Câm đi” (Mc 1,25: φιμώθητι)
10. “Gió liền ngừng và một sự tĩnh lặng lớn đến”: Sau hai hành động cùng với hai động từ dùng cho hai đối tượng, có hai hiệu quả tuyệt đối kèm theo: gió ngừng và biển lặng. Có thể nói theo kiểu tiếng Việt là “biển lặng như tờ”. Mác-cô dùng tính từ “lớn” (μεγάλη) trong cụm danh từ “một sự tĩnh lặng lớn” có lẽ nhằm đối lại với mức độ “lớn” của cơn bão đã được nói trên đây. Một cơn bão lớn đã xuất hiện thì giờ đây phải cần “một sự tĩnh lặng lớn” để biển trở lại bình thường. Chưa hết tiếp theo sau sự tĩnh lặng “lớn” này, “họ sẽ sợ một nỗi sợ “lớn” nữa. Tính từ này rõ ràng là một kỹ thuật dùng từ của Mác-cô nhằm tạo nên một sự nối kết từ đầu đến cuối mà khi đọc các bản dịch sẽ không thấy được. Hai hiệu quả này cho thấy lời của Đức Giê-su “có uy quyền” tuyệt đối. Trước đó, qua lời nhận xét của dân chúng, độc giả có thể uy quyền của lời của Đức Giê-su: “Thế nghĩa là gì? Giáo lý thì mới mẻ, người dạy lại có uy quyền. Ông ấy ra lệnh cho cả các thần ô uế và chúng phải tuân lệnh” (Mc 1,27; Lc 4,32.36).
11. Hoảng sợ …vì chưa có đức tin: Lời chất vấn của Đức Giê-su diễn tả nội tâm của các môn đệ. Họ hoảng sợ vì họ chưa có niềm tin vào Người. Họ chưa xác tín về căn tính thần linh cũng như quyền trên sự dữ của Người. Lời cật vấn của Đức Giê-su quả thật là chính đáng để đặt ra trong bối cảnh này. Bởi lẽ, cho đến trình thuật này, Mác-cô đã trình bày không biết bao nhiêu là dấu lạ Đức Giê-su đã làm trước mặt các môn đệ. Xin đơn cử một vài dấu lạ như: Chữa một người bị quỷ ám (Mc 1,23-28); chữa nhạc mẫu của Phê-rô (1,29-31); Chữa cho nhiều người mắc đủ thứ bệnh tật (1,32-34); chữa người mắc bệnh phong (1,40-45). Thế mà khi có bão đến các môn đệ lại hoảng sợ, nghĩ là phải chết mất. Đó là khoảng trống đức tin mà các môn đệ phải khỏa lấp tiếp tục trong hành trình theo Chúa. Đây không phải là lần duy nhất các ông bị quở trách về niềm tin của mình. Người quở trách họ thiếu niềm tin vào sự quan phòng của Chúa (Mt 6,3). Trong trình thuật “Đức Giê-su đi trên nước”, Người cũng quở trách Phê-rô vì ông lòng tin yếu kém (Mt 14,31). Khi Đức Giê-su giảng dạy “hãy coi chừng men Pha-ri-sêu và men Hê-rô-đê” các môn đệ đã nghĩ rằng vì họ quên mang theo bánh. Người lại quở trách sao các ông lại kém lòng tin vì không nhớ đến những phép lạ hóa bánh ra nhiều trước đó: “này anh em những kẻ kém tin sao lại sao lại nói về chuyện không có bánh” (Mt 16,8). Khi các môn đệ không thể chữa bệnh cho cậu bé bị động kinh Đức Giê-su lại than thở: “ôi thế hệ kém lòng tin, ta còn ở với các người bao lâu nữa?” (Mt 17,17.20; Mc 9,19; Lc 9,41). J. Marcus còn đề nghị một niềm tin khác mà các môn đệ chưa có. Đó là niềm tin vào sự quan phòng của Thiên Chúa giống như Đức Giê-su. Nhờ niềm tin ấy mà Đức Giê-su có thể ngủ trong cơn bão. Có nhiều bản văn Cựu Ước trong đó, ngủ một cách an bình là dấu hiệu của sự tin tưởng vào sự bảo vệ của quyền năn Chúa (Tv 3,5; 4,8; Cn 3,24).[7]
12. Sợ một nỗi sợ lớn và cứ nói cùng nhau: Như đã nói trên Mác-cô dùng tính từ “lớn” (μέγαν) để diễn tả nỗi sợ nhằm sâu chuỗi loạt sự kiện từ đầu tới cuối: Cơn bão lớn, một sự tĩnh lặng lớn và sợ một nỗi sợ lớn. Hơn nữa tính từ “lớn” cùng với cách Mác-cô diễn tả nỗi sợ làm cho độc giả phải nghĩ đến một nỗi sợ ở mức cao nhất. Mác-cô dùng động từ sợ + danh từ sợ + tính từ lớn: Sợ một nỗi sợ lớn (ἐφοβήθησαν φόβον μέγαν). Tiếng Việt Nam có thể nói là “kinh hồn bạt vía”. Động từ “sợ” được dùng ở thể bị động nhằm ám chỉ tác nhân của sự sợ hãi của họ là “hành động phi thường của Đức Giê-su”. Trong các sách Tân Ước kiểu dùng từ như vậy chỉ xảy ra đúng hai lần. Ngoài lần này của tác giả Mác-cô, tác giả Luca còn dùng một lần nữa đễ diễn tả sự sợ hãi của những mục đồng khi chứng kiến cảnh Đức Giê-su giáng sinh: “Một thiên thần hiện ra với họ và vinh quang của Đức Chúa bao quanh họ và họ bị sợ một nỗi sợ lớn” (Lc 2,9). Có thể đây không phải là một sự hoảng sợ như kiểu các môn đệ hoảng sợ trước bão tố hay là hoảng sợ khi họ thấy Đức Giê-su đi trên mặt nước và tưởng là thấy ma (Lc 24,37). Đây có thể là sự kính sợ, ngạc nhiên quá đỗi trước một hành động thần linh. Trong câu chuyện của ngôn sứ Gio-na, thành ngữ “sợ một nỗi sợ lớn” cũng được sử dụng để diễn tả sự kính sợ Thiên Chúa: “Rồi, người ta kính sợ Thiên Chúa hơn nữa, và họ dâng hiến lễ cho Đức Chúa và thề nguyền” (Gn 1,16). Như đã lưu ý ở trên về sự hiện diện của những chiếc thuyền khác cùng với thuyền của các môn đệ. Động từ “sợ” và “nói cùng nhau” được chia ở ngôi thứ ba số nhiều “họ sợ một nỗi sợ lớn” và “nói cùng nhau”. “Họ” ở đây rất có thể là tất cả mọi người bao gồm các môn đệ và những người trên những chiếc thuyền đi theo. Bởi lẽ, họ cùng chung một chuyến hải trình trên Biển Hồ, và họ biết tất cả các câu chuyện. Như thế, việc Mác-cô nhắc đến những chiếc thuyền khác đi theo là có chủ ý diễn tả sự kiện này được nhiều người biết đến chứ không phải là kinh nghiệm riêng của các môn đệ. Động từ “nói cùng nhau” chia ở thì chưa hoàn thành, diễn tả một hành động đang tiếp diễn: “họ cứ nói cùng nhau”, hay là “họ cứ bàn luận với nhau” về căn tính của Đức Giê-su.
13. ‘Người này là ai mà cả gió và biển phải nghe lệnh ông ta?’ Đức Giê-su đã từng làm nhiều dấu lạ trước mặt dân chúng nhưng người ta chưa từng đặt câu hỏi về thân phận thực sự của Người. Chỉ có quỷ đã có lần công bố thân phận của Người: “Ông Giê-su Na-gia-rét, chuyện chúng tôi can gì đến ông? Tôi biết ông là ai rồi: Ông là Đấng Thánh của Thiên Chúa” (Mc 1,24; Cf. Mc 1,33; Lc 4,34) nhưng Đức Giê-su không cho nó nói: “Câm đi, hãy xuất khỏi người này” (Mc 1,25). Trong lần trừ quỷ được kể lại trong Mc 1,23-28, dân chúng có ngạc nhiên và bàn tán với nhau: “thế nghĩa là gì? Giáo lý thì mới mẻ, người dạy lại có uy quyền” nhưng họ chưa đặt vấn đền về căn tính của Người. Dấu lạ này là mấu chốt để cho các môn đệ và những người trên thuyền thắc mắc về thân phận quyền năng của Người. Dĩ nhiên, một người bình thường không có quyền trên gió và biển như thế. Đó là những thắc mắc cần thiết để dẫn đến sự khám phá thân phận thực sự của Đức Giê-su và tin tưởng tuyệt đối vào Người. Bởi lẽ cho đến trước sự kiện này, niềm tin của các môn đệ còn mơ hồ, yếu ớt. Tin Mừng Mác-cô đã khởi đầu bằng việc giới thiệu Đức Giê-su là Đấng Ki-tô và là Con Thiên Chúa: “Khởi đầu Tin Mừng Đức Giê-su Ki-tô, Con Thiên Chúa” (Mc 1,1). Độc giả đã biết ngay từ đâu thân phận và căn tính của Đức Giê-su. Tuy nhiên, căn tính này không phải là kiến thức hiển nhiên đối với các môn đệ. Sách Tin Mừng này là quá trình họ phải chiến đấu, tìm tòi và tin vào Người. Đến cuối cùng, người duy nhất tuyên xưng Đức Giê-su là “Con Thiên Chúa” là một viên đại đội trưởng gốc dân ngoại chứ không phải là các môn đệ: “Viên đại đội trưởng đứng đối diện với Đức Giê-su, thấy Người tắt thở như thế liền nói: ‘quả thật, người này là Con Thiên Chúa’” (Mc 15,39).

Bình luận chung

Một chuyến hải trình vào ban đêm dài trên dưới 12 km đường biển với phương tiện thuyền nhỏ thô sơ quả là một chuyến đi chẳng mấy an tòan. Thế nhưng, vâng lời Đức Giê-su, các môn đệ vẫn chở Người ra khơi. Hải trình qua lại trên biển hồ Ga-li-lê là một hải trình không xa lạ với Đức Giê-su và các môn đệ. Họ qua lại nhiều lần từ vùng đất Do Thái ở phía Tây của hồ Ga-li-lê (Ca-phác-na-um, Ghê-nê-gia-rét, Ti-bê-ri-a) qua phía Đông của hồ Ga-li-lê, thuộc vùng Ghê-ra-sê-nê và Thập Tỉnh, những vùng đất của dân ngoại. Trời đã tối nhưng họ được lệnh phải lên đường. Có lẽ vì sự hối hả của Đức Giê-su để mau đến với vùng dân ngoại. Đức Giê-su vẫn có thói quen làm việc không kể ngày đêm như thế. Áp lực nội tâm, mệt mỏi thể xác rõ ràng là có trong con người các môn đệ. Thầy nhiệt tâm như thế, nhưng chắc gì trò cũng nhiệt tâm được như Thầy. Vả lại, “tinh thần thì hăng hái nhưng thể xác cũng yếu đuối.” Thế nhưng, lần này không chỉ có những khó khăn chủ quan ấy mà còn là khó khăn khách quan bủa vây cuộc đời các môn đệ. Một cơn cuồng phong lớn ập đến, sóng xô liên tục vào mãn con thuyền nhỏ. Thuyền đã đầy nước. Có lẽ họ phải chia nhau, kẻ thì chèo chống, người thì tát nước cho vơi đi. Đức Giê-su thì đang ngủ, ở phía cuối thuyền. Người ngủ trên nước hay sao? Hay có chỗ nào trên thuyền vẫn còn chưa ngập nước? Sao Thầy có thể bình thản đến lạ lùng? Trong sự mệt nhòa và cả hoảng sợ, các môn đệ chắc phải bực dọc, đánh thức Đức Giê-su dậy để trách Người hơn là cầu cứu Người. Theo trình thuật của Mác-cô, trong ngôn ngữ của các môn đệ không có chữ “cứu chúng tôi với” nhưng chỉ là một câu chất vấn: “Thầy không bận tâm rằng chúng tôi chết mất hay sao? Hay, Thầy không lo lắng bởi vì chúng ta sẽ chết mất hay sao?”. Câu hỏi của các môn đệ có hai hướng hiểu: (i) Thầy không bận tâm đến việc chúng con chèo chống mệt, nhưng thuyền vẫn ngập và chúng con sắp chết hay sao; (ii) Thầy không lo lắng, không sợ chết hay sao? Dẫu sao thì trong câu hỏi của các môn đệ không có từ ngữ, hay ý cầu cứu, hay một sự tín thác một cách rõ ràng như kiểu của Phê-rô: “Thưa thầy xin cứu con với” khi ông bắt đầu chìm xuống nước (Mt 14,29) hay là của người đàn bà Canaan: “Chúa ơi, giúp tôi với” (Mt 15,25). Trong trình thuật của Mát-thêu, các môn đệ cầu cứu rất rõ ràng hơn: “Chúa ơi, cứu chúng con với! Chúng con chết mất” (Mt 8,25) hay trong Luca các môn đệ gọi Đức Giê-su thất thanh: “Thầy ơi! Thầy, chúng con (ta) chết mất” (Lc 8,24). Tâm thế hoảng sợ cho thấy họ thiếu niềm tin vào Thiên Chúa và chưa tin vào Đức Giê-su. Tin vào Thiên Chúa là tin vào sự quan phòng lo lắng của Ngài trong mọi sự. Tín thác vào Đức Giê-su là tín thác vào quyền năng thần linh của Người như các ông vẫn thấy Người làm nhiều dấu lạ chữa bệnh và trừ quỷ. Có Người ở bên thì còn lo lắng sợ hãi gì nữa. Cả hai niềm tin ấy các ông đều chưa đạt đến. Nơi ranh giới giữa sự sống và sự chết, quả thật, rất khó để người ta có thể bình thản mà không hoảng sợ. Sự hoảng sợ cũng có thể là một thái độ nguyện cầu dâng lên cho Chúa để Người cứu giúp. Đức Giê-su có vẻ quở trách, nhưng đó chỉ là dạy dỗ sau khi Người đã giải quyết mọi vấn đề. Qua lần này, không những các môn đệ mà những người đồng hành với họ tiến sát hơn với thân phận thần linh của Đức Giê-su, tuy họ chưa hiểu một cách rõ ràng dứt khoát lắm. Họ cần phải tiếp tục hành trình và cải thiện kiến thức về Người mỗi ngày. Ít lâu sau trình thuật này, trong một chuyến hải trình khác. Chiếc thuyền nhỏ của các môn đệ cũng gặp khó khăn. Đức Giê-su đi trên mặt nước đến với họ. Họ lại tưởng là ma và la hét om sòm. Sau khi Người lên thuyền và gió lặng. Các ông lại bàng hoàng sửng sốt vì các ông còn chưa hiểu ý nghĩa phép lạ hóa bánh ra nhiều: lòng trí các ông còn ngu muội (x. 6,45-52).

Tác giả Cope đã chỉ ra 6 nét tương đồng đáng chú ý giữa câu chuyện này với câu chuyện của ngôn sứ Giô-na: (1) Khởi hành bằng thuyền; (2) Bão tố; (3) Nhân vật chính đang ngủ; (4) Sự hoảng sợ của thủy thủ; (5) Sự giải cứu kỳ lạ liên quan đến nhân vật chính; (6) Sự kinh ngạc của những người trên thuyền.[8] Tuy nhiên, độc giả dĩ nhiên hiểu rằng Đức Giê-su không phải là Gio-na. Gio-na trốn Chúa nên gây sóng gió cho người cùng thuyền. Gio-na bị vứt xuống biển để làm cho biển lặng. Đức Giê-su chỉ dùng lời để dẹp yên gió và biển.

Câu chuyện này có thể giúp chúng ta liên tưởng đến câu chuyện Thương Khó và Phục Sinh. Trong suốt thời gian Đức Giê-su nằm yên trong mồ, các môn đệ đã trải qua thời gian buồn sầu và hoảng sợ ghê gớm. Lý do là các ông chưa hiểu chưa tin vào biến cố Tử Nạn – Phục Sinh của Thầy mình. Các ông vẫn chưa xác tín về căn tính thần linh nơi Đức Giê-su. Chỉ khi Người chỗi dậy các môn đệ mới bắt đầu hồi phục sự sống dần dần. Sau nhiều lần Đức Giê-su hiện ra, an ủi và trao ban bình an, con thuyền các môn đệ mới bắt đầu bình yên trở lại. Các ông hiểu ra dần dần những điều Thánh Kinh nói về Đức Giê-su và những điều chính Đức Giê-su mạc khải về mầu nhiệm Khổ Nạn – Phục Sinh.

Đoạn Tin Mừng này cũng có thể được hiểu theo cấp độ cộng đoàn Mác-cô. Cộng đoàn đang gặp nhiều khó khăn thử thach khách quan. Họ đang hành trình giữa biển trần gian. Họ đang gặp sự bắt bớ của vua Chúa và quan quyền. Nhiều lúc thừa sống thiếu chết, họ cảm giác như Đức Giê-su đã lãng quên họ trong giấc ngủ yên của Người. Tuy nhiên, Đức Giê-su vẫn ở đó vẫn giải cứu họ lúc cần thiết và họ lại bình an lên đường.

Cuộc đời mỗi gia đình ki-tô hữu hay mỗi cá nhân ki-tô hữu là một chuyến hải trình qua biển trần gian tiến về quên trời. Biển trần gian nhiều khi giẫy sóng làm cho con thuyền của họ chao đảo và ngập nước. Đó là sóng gió của bệnh tật, dịch Co-vid. Đó có thể là những khó khăn về cơm áo gạo tiền, nợ nần. Đó cũng có thể là khó khăn do chiến tranh thiên tai. Nhiều khi chúng ta cảm thấy bất lực, gần như mất mạng, bởi sức người có hạn, mà khó khăn thì vô hạn. Những lúc như thế chỉ còn niềm tin nơi Đức Giê-su, Đấng có quyền năng dẹp yên sóng gió, mới giúp chúng ta chóng chèo và vượt qua sóng to gió lớn của cuộc đời.

Joseph Phạm Duy Thạch, SVD

Chú thích

[1] Cấu trúc này dựa theo R.T. France, The Gospel of Mark. A Commentary on the Greek Text (NIGTC; Grand Rapids 2002).

[2] Marcus, J., Mark 1–8. A New Translation with Introduction and Commentary (AnYB; New Haven – London 2008) XXVII, 335.

[3] J. Marcus suggests a different structure and emphasizes the importance of the adjective “great” (megas): “The passage in its present form falls into three parts: a stage-setting introduction (4:35–36), the description of the storm and Jesus’ conquest of it (4:37–39), and an interpretative conversation (4:40–41). After the introduction, the passage is structured around three instances of the word megas = “great” in 4:37, 39, and 41” (Ibid.).

[4] J. Marcus claims that the clause “when he was in the boat” is often translated as “as he was, in the boat,” but the meaning of “as he was” is unclear—“without going ashore” [Marcus, J., Mark 1–8, 332].

^[5] Ibid.

^[6] M. Zerwick– M. Grosvenor, A grammatical analysis of the Greek New Testament (Rome 1974) 114.

[7] Marcus, J., Mark 1–8. A New Translation with Introduction and Commentary, 334.

[8] Marcus, J., Mark 1–8. A New Translation with Introduction and Commentary, 337.