TRUYỀN THÔNG RAO GIẢNG TIN MỪNG HIỆU QUẢ [phần 2]

– Tác giả: Lm. Babu Joseph Karakombil, SVD **
– Chuyển ngữ: Lm. Giuse Đỗ Nguyên Vũ, SVD

👉 PHẦN 1 >>>

3. Dòng Ngôi Lời và Truyền thông

Cùng với Giáo hội Công giáo hoàn vũ, Dòng Ngôi Lời đã sớm thâm nhập vào mục vụ truyền thông. Thực tế là, Thánh Arnold Janssen, khi chọn đặt tên Dòng theo ‘Ngôi Lời’, đã nắm bắt được bản chất của sự truyền thông (giao tiếp) giữa Thiên Chúa với nhân loại nơi con người của Chúa Giêsu Kitô. Sự giao tiếp thiêng liêng này được thể hiện rõ nhất trong phần Lời tựa của Tin Mừng theo thánh Gioan (Ga 1:1-18).

Chính cái nhìn sâu sắc về mặt thần học này liên quan đến sự giao tiếp của Thiên Chúa với nhân loại đã thúc đẩy Thánh Arnold Janssen đầu tư vào việc in ấn và xuất bản ở những giai đoạn đầu của việc thành lập dòng truyền giáo vào năm 1875. Arnold quảng bá cuốn The Little Messenger of the Sacred Heart [Sứ giả nhỏ của Thánh Tâm] như một tờ báo hàng tháng để đưa tin về hoạt động truyền giáo của Giáo Hội cũng như khuyến khích người Công giáo Đức tham gia nhiều hơn nữa cho việc truyền giáo; và nó đã thành công phi thường. Arnold Janssen đã có thể tận dụng ấn phẩm của mình ở mức tối ưu để quảng bá Dòng truyền giáo của mình và các hoạt động của Dòng.

Thánh Arnold được ghi nhận là người đã thành lập một nhà in ở Steyl, Hà Lan, đáp ứng nhu cầu in ấn quy mô lớn các tài liệu tôn giáo không chỉ cho quê hương của ngài mà còn cho các cơ quan truyền giáo ở những nơi xa xôi ở Châu Á và Nam Mỹ. Thánh Arnold thực sự là một nhà truyền thông bậc thầy, thể hiện rõ qua những nỗ lực của ngài trong việc xuất bản các tài liệu tôn giáo nhằm hỗ trợ người Công giáo trong đời sống tâm linh của họ. Ngài thường khuyên nhủ các linh mục và anh em tu sĩ của mình: “Mục tử của các linh hồn phải tận dụng mọi phương tiện do các dấu chỉ của thời đại báo hiệu”. Ngài đã khá nổi tiếng vì ấn phẩm trước đó của mình và bây giờ với sự hỗ trợ của một nhà xuất bản Hà Lan từ thành phố Hertogenbosch ở Hà Lan, Thánh Arnold đã cho ra mắt tạp chí The Heilige Stadt Gottes (Thành đô Thiên Chúa). Tiếp theo là một ấn phẩm dạng tạp chí khác có tên là St. Michael’s Almanac (Lịch thánh Michael) chứa thông tin thú vị, truyện, và mỗi ngày trong năm cung cấp thông tin về bình minh và hoàng hôn, trăng mọc và trăng lặn, cũng như các vì sao. Nó cũng cung cấp thông tin phụng vụ và linh hứng thiêng liêng, tất cả trên một trang.

Năm 1880, Mission Press cũng bắt đầu xuất bản sách. “Danh mục năm 1885 của nó liệt kê hàng chục tài liệu quảng bá từ 16 đến gần 100 trang và nhiều cuốn sách 150, 300 và 500 trang. Chúng bao gồm các câu chuyện lịch sử, tiểu sử, văn học khổ hạnh và sách đạo đức sùng kính. Từ năm 1895, 15 đến 20 tựa sách mới được thêm vào mỗi năm. Tất cả những điều này đều nhằm mục đích phục vụ việc rao giảng Tin Mừng cũng như tạo nền tảng tài chính vững chắc cho cơ sở truyền giáo.”[1]

Đấng sáng lập đã nhiệt tình nhất trong việc truyền bá Lời Chúa đến cả những vùng đất xa xôi. Năm 1895 ngài cử Tu huynh Wendelin Mayer sang Hoa Kỳ để bán tạp chí tiếng Đức của mình do Steyl Mission Press xuất bản. Và vào năm 1900, nhà in ở Chicago, Hoa Kỳ được thành lập và sản xuất hàng nghìn cuốn sách và tạp chí trong nhiều thập kỷ tiếp theo.[2]

Nhờ việc Dòng Ngôi Lời đã triển khai đầy đủ việc in ấn và xuất bản để đẩy mạnh hoạt động truyền thông, thì Dòng sẽ nhanh chóng thích ứng với các phương tiện truyền thông điện tử mới. Khi truyền hình tạo ra một cuộc cách mạng truyền thông mới trên thế giới, Hội Dòng đã nhanh chóng đáp ứng nhu cầu của thời đại. Dòng bắt đầu thành lập các trung tâm truyền thông ở nhiều tỉnh dỏng và miền dòng, thúc đẩy đào tạo nhân sự và hỗ trợ sản xuất các tài liệu liên quan cho cả các kênh phát thanh và truyền hình, nhắc nhở tất cả các thành viên của của Dòng về sự dấn thân của họ, “với tư cách là những phần tử của Hội dòng Ngôi Lời, chúng ta có nhiệm vụ rao giảng Lời Thiên Chúa cho mọi người….” (HP. 102).

Truyền thông, một trong những chiều kích đặc trưng

Để đáp ứng những yêu cầu của thời đại hiện nay, Tổng Tu Nghị thứ 15 năm 2000 của Dòng Ngôi Lời đã xác định bốn chiều kích đặc trưng của các mục vụ, đó là: Tông đồ Thánh Kinh; Linh hoạt Truyền giáo; Truyền thông Xã hội; Công lý, Hòa bình và Sự toàn vẹn Sáng tạo. “Các chiều kích đặc trưng là dấu ấn của mọi thành viên SVD; mọi người đều được mời gọi thực hiện các hoạt động truyền giáo của mình bằng những chiều kích này; do đó những điều này không chỉ dành cho các chuyên gia. Mỗi sứ vụ nên tích hợp lồng ghép những khía cạnh này vào cách thể hiện và hoạt động của mình, đồng thời ghi dấu ấn SVD lên việc mục vụ đó. Mỗi chiều kích này bao hàm một thái độ cơ bản là một cuộc sống lấy Thiên Chúa làm trung tâm, đối với Linh hoạt truyền giáo là nhằm thu hút người khác, đối với JPIC là dấn thân vào việc biến đổi xã hội và thế giới, và đối với Truyền thông là tiếp cận người khác bằng đối thoại.”[3]

Vì vậy, mục vụ truyền thông trong Dòng không được nhìn từ góc độ hạn chế chỉ tham gia vào các phương tiện truyền thông mà quan trọng hơn đó là sự cam kết dấn thân sống hiệp thông. Sự hiểu biết của chúng ta về truyền thông, như một trong những chiều kích đặc trưng của đời sống và sứ vụ của chúng ta, sẽ mở rộng tầm nhìn của chúng ta về truyền thông. Nó không phải là một điều gì đó thuần túy mang tính công cụ nhưng đúng hơn là một khuynh hướng cá nhân, một tiến trình xã hội hóa và sự hiệp thông của con người. Chúng ta tìm kiếm sự hiệp thông bằng cách đối thoại. Chân trời của cuộc đối thoại này là một mạng lưới những con người đang trong quá trình đào sâu mối quan hệ giữa các cá nhân.[4]

Truyền thông đối thoại

Mục vụ truyền thông trong Dòng Ngôi Lời chủ yếu hướng tới việc xây dựng sự hiệp thông và tình bằng hữu giữa các thành phần khác nhau trong xã hội, và điều này được thể hiện rõ ràng trong đối thoại ngôn sứ với bốn thành phần (fourfold prophetic dialogue) mà Dòng đã xác định và tích hợp với đời sống và mục vụ. Đó là (a) đối thoại với những người tìm kiếm đức tin, (b) người nghèo, (c) các nền văn hóa và (d) những người thuộc các tôn giáo khác.

Phương pháp đối thoại này là sine qua non [điều kiện thiết yếu] của đời sống xã hội, chính trị và thậm chí cả tôn giáo đương thời. Vì các quốc gia dân tộc trên thế giới ngày nay không còn có thể tự nhận mình là đơn văn hóa hay đơn tôn giáo nữa; với sự di cư ngày càng tăng của người dân trên khắp thế giới, họ nhất thiết phải là những người đa văn hóa và đa tôn giáo. Và do đó, đối thoại không còn là một lựa chọn nữa mà là một điều cần thiết để xây dựng tình đoàn kết và tiến bộ tốt đẹp hơn của con người. Đối thoại với các nền văn hóa và tôn giáo khác đòi hỏi một thái độ cơ bản là cởi mở và dễ tiếp thu; sẵn sàng học hỏi và loại bỏ cái không còn phù hợp (unlearn), tham gia vào các mối quan hệ mới và tạo ra các mối quan hệ đối tác tích cực để nhân bản hóa xã hội và các cấu trúc của chúng.

Để giải quyết những thách thức của việc rao giảng Tin Mừng trong thế giới hiện đại, đặc biệt giữa các truyền thống tôn giáo và văn hóa khác nhau, Giáo Hội thường nhấn mạnh đến nhu cầu hội nhập văn hóa (inculturation) để gặp gỡ chúng một cách hiệu quả. Nghĩa là, khi Giáo hội bước vào môi trường văn hóa mới với thông điệp giải phóng và cứu rỗi, Giáo Hội phải trình bày thông điệp này không phải trong một khuôn khổ khái niệm xa lạ mà bằng ngôn ngữ và đặc tính quen thuộc của chúng. Tuy nhiên, có một cách khác để gắn kết với các nền văn hóa khác nhau, như Bernardus A. Rukiyanto, S.J đã đề xuất, đó là hoà nhập văn hóa  (interculturation). Mục tiêu của giao thoa văn hóa là “khám phá khuôn mặt liên văn hóa (intercultural) của Thiên Chúa ngự giữa các nền văn hóa nhân loại và quan điểm tôn giáo được xây dựng đa dạng”.[5] Nó giả định rằng các giá trị Tin Mừng đã được phản ánh trong đời sống văn hóa và kinh nghiệm tôn giáo của các dân tộc trên thế giới. Trong giao thoa văn hóa, văn hóa Kitô giáo sẽ được làm phong phú nhờ sự đa dạng về văn hóa và tôn giáo khi nó tương tác với các tôn giáo và văn hóa khác nhau.[6]

Quá trình giao thoa văn hóa chắc chắn đòi hỏi những kỹ năng giao tiếp hiệu quả, sự gặp gỡ của các nền văn hóa khác nhau và sự phong phú chứa đựng trong ngôn ngữ, văn học, nghệ thuật và các hình thức nghệ thuật, biểu tượng, nghi lễ và truyền thống tôn giáo có thể được hiểu và chia sẻ trong bầu không khí tôn trọng và cởi mở lẫn nhau. Cuộc gặp gỡ và trải nghiệm này mở ra một thế giới chung của tính liên văn hóa và sự tương tác ngày nay được tạo điều kiện thuận lợi hơn bởi phương tiện truyền thông xã hội.

4. Sự hiện diện bao phủ của Mạng xã hội

Dù người ta có thích hay không thì sự thật vẫn là mạng xã hội (social media) đã xâm chiếm không gian tâm trí của một bộ phận lớn người dân trong mọi xã hội. Các nền tảng mạng xã hội chắc chắn đã làm giảm sự hiện diện và ảnh hưởng của các phương tiện truyền thông đại chúng thông thường; bởi vì phương tiện truyền thông đại chúng thông thường cần nhiều vốn và được kiểm soát tập trung cả về nội dung và cách trình bày, trong khi mạng xã hội hiệu quả hơn về mặt chi phí và mọi người đều dễ dàng tiếp cận. Như Thomas L. Friedman đã nói, thế giới đã trở nên “phẳng” khi nói đến khả năng tiếp cận kiến ​​thức; nó không còn mang tính thứ bậc mà dân chủ hơn.[7] Các nhà cung cấp thông tin như Wikipedia, hay Google và các công cụ tìm kiếm khác đã làm cho mọi người có thể dễ dàng tiếp cận kiến ​​thức. Người dùng bình thường đã trở thành chủ nhân của nội dung mình tạo và có thể tiếp cận số lượng lớn người dùng với chi phí thấp. Theo báo cáo nghiên cứu do Global Webindex công bố vào tháng 4 năm 2023, 60% dân số thế giới sử dụng mạng xã hội và thời gian sử dụng trung bình hàng ngày là 2 giờ 24 phút.[8] Thống kê này cho thấy mức độ xâm nhập của mạng xã hội vào cuộc sống hàng ngày của người dân trên khắp thế giới.

Dòng Ngôi Lời đã không bị tụt hậu trong việc sử dụng mạng xã hội;[9] mạng xã hội đã xâm nhập vào các nền tảng khác nhau của Dòng, khiến người ta cảm nhận được sự hiện diện của nó. Ngoài việc Tổng quyền SVD chuyển sang ứng dụng kỹ thuật số, nhiều Tỉnh Dòng/ Miền Dòng/ Giáo điểm và các tổ chức của Dòng cũng đã có sự tham gia đáng chú ý vào các nền tảng này, khiến mạng xã hội trở thành một phần không thể thiếu trong sự tham gia xã hội và tôn giáo của Dòng. Việc sử dụng mạng xã hội khá rõ rệt trong đại dịch COVID-19 khi mọi người buộc phải ở trong nhà và các tương tác xã hội bị giảm xuống mức tối thiểu; ngay cả các nghi lễ tôn giáo cũng được đưa lên mạng và các thành viên của Dòng Ngôi Lời đã tận dụng tối đa khả năng của mình để tiếp cận mọi người thông qua các phương tiện ảo.

Mặt khác của mạng xã hội, chúng ta phải đối mặt với các vấn đề nghiêm trọng về tin giả, bài đăng kích động, troll, ngôn ngữ lăng mạ, bắt nạt trên mạng, v.v. Điều này trở thành một vấn đề đáng quan ngại như chúng ta đã chứng kiến ​​trong thời gian gần đây khi các nền tảng truyền thông xã hội bị các nhóm lợi ích sử dụng một cách vô đạo đức để gây ra những xáo trộn xã hội, chính trị và cộng đồng ở một số quốc gia trên thế giới. Thêm vào đó là hành vi phi đạo đức là hack vào tài khoản mạng xã hội của người dùng, và tất nhiên là sự phát triển mới nhất, Trí tuệ Nhân tạo (AI) đang được những kẻ lừa đảo sử dụng để sao chép giọng nói nhằm lừa đảo những người cả tin. Có thông tin cho rằng “bối cảnh an ninh mạng toàn cầu đã chứng kiến ​​các mối đe dọa gia tăng trong những năm gần đây. Thông qua đại dịch, tội phạm mạng đã lợi dụng các mạng không liên kết khi các doanh nghiệp chuyển sang môi trường làm việc từ xa. Năm 2020, các cuộc tấn công bằng phần mềm độc hại đã tăng 358% so với năm 2019. Từ đây, các cuộc tấn công mạng trên toàn cầu đã tăng 125% cho đến năm 2021 và số lượng các cuộc tấn công mạng ngày càng tăng tiếp tục đe dọa các doanh nghiệp và cá nhân trong năm 2022.”[10] Chúng tôi đã chứng kiến ​​rằng đôi khi không gian mạng đã bị biến thành “vùng chiến tranh” do hành vi troll, đe dọa và sử dụng ngôn ngữ lăng mạ. Chúng ta cần phải luôn cảnh giác trước những tội phạm mạng có thể ảnh hưởng đến sự hiện diện và tương tác của chúng ta với mạng xã hội.

5. Tiếp cận tích hợp mong muốn

Trong một thế giới kết nối tràn ngập thông tin, việc sàng lọc các thông tin còn sót lại, phân biệt hàng thật với hàng giả và phát hiện hàng thật từ hàng giả trở nên khá cồng kềnh. Trong khi các phương tiện truyền thông hiện đại có ảnh hưởng to lớn đến cuộc sống và sứ vụ của chúng ta, điều quan trọng không kém là phải nhớ rằng giao tiếp giữa con người được thực hiện tốt nhất trong bối cảnh giữa người-với-người. Đức Thánh Cha Phanxicô đưa ra thông điệp của mình nhân Ngày Truyền thông Thế giới lần thứ 55 nói rằng việc truyền thông thực sự và hiệu quả được thực hiện bằng cách gặp gỡ cá nhân chứ không phải theo kiểu từ xa và tách rời. “Đó là cách đức tin Kitô giáo bắt đầu và cách nó được truyền đạt: như một kiến ​​thức trực tiếp, sinh ra từ kinh nghiệm chứ không phải từ tin đồn.” Đức Thánh Cha giải thích rằng việc tự mình nhìn thấy điều gì đó là cách tốt nhất để hiểu được sự thật của sự việc và là “sự kiểm tra trung thực nhất cho mọi thông điệp, bởi vì, để biết, chúng ta cần gặp gỡ, để người trước mặt lên tiếng, để cho lời chứng của anh ấy hoặc cô ấy đến được với tôi.”[11] Chúng ta, với tư cách là những tu sĩ truyền giáo, cá nhân nên ưu tiên việc loan truyền thông điệp cứu độ bởi vì việc dẫn dắt người khác đến với Chúa Giêsu Kitô được thực hiện tốt nhất không phải thông qua các thiết bị máy móc mà thông qua sự tiếp xúc cá nhân, ở đó Chúa Giêsu Kitô trở thành hiện thực ở giữa chúng ta.

Trong khi nhấn mạnh giá trị và tầm quan trọng của sự tiếp xúc cá nhân trong giao tiếp, người ta không thể phủ nhận vai trò quan trọng của các phương tiện truyền thông hiện đại đối với xã hội loài người. Các công nghệ truyền thông hiện đại đã gắn kết gia đình nhân loại lại với nhau theo những cách chưa từng được biết đến trước đây; một ý thức mới về tình đoàn kết nhân loại toàn cầu đã được sinh ra từ thế giới nối mạng, những cách mới để liên hệ với nhau trong thế giới ảo và các phương pháp sáng tạo để cung cấp dịch vụ, đặc biệt là trong thời kỳ đại dịch. Và trong cuộc sống được thúc đẩy bởi công nghệ đang thay đổi nhanh chóng này, sứ vụ rao giảng Lời Chúa một cách có ý nghĩa và hiệu quả vẫn vừa là cơ hội vừa là thách thức. Liệu chúng ta có nắm bắt được cơ hội và đối mặt với thử thách hay không là lời kêu gọi mà chúng ta, những nhà truyền giáo trong thế giới đương đại, nên thực hiện. Công nghệ không phải là bậc thầy; nó đang và phải là một người đầy tớ phục vụ những khát vọng lớn lao hơn của con người. Và tất nhiên, khát vọng lớn nhất của con người là đạt được hạnh phúc trong cuộc sống, như Thánh Thomas Aquinas đã nói, chỉ có một điều không hoàn hảo ở đời này nhưng lại trọn vẹn ở thế giới bên kia. Tất cả truyền thông giao tiếp của chúng ta nên hướng tới việc mang lại hạnh phúc cho con người hoặc như một lời cầu nguyện cổ xưa của Ấn Độ đã nói, loka samastha sukhino bhavanthu (cầu mong mọi người trên toàn thế giới được hạnh phúc).

HẾT

Chú thích

** Bài này được viết bởi linh mục Babu Joseph Karakombil, SVD, giám đốc hiện tại của SVD Sadbhavana, New Delhi. Ngài có bằng tiến sĩ về Hiện tượng học Tôn giáo và đang theo đuổi học thuật ở cả các tổ chức giáo hội và tổ chức thế tục (secular) thông qua việc giảng dạy, nghiên cứu và xuất bản của mình. Ngài đã xuất bản bốn cuốn sách, biên tập nhiều cuốn sách khác và xuất bản nhiều bài báo học thuật. Trước đó ngài cũng từng là người phát ngôn của Hội đồng Giám mục Công giáo Ấn Độ trong vài năm.

[1] Jurgen Ommerborn, “Fr Arnold – The Communicator,” Vivat Deus, Arnold Janssen Spirituality, https://vivatdeus.org/library/art048/ downloaded on August 19, 2023.

[2] Society of the Divine Word, Chicago Province, Website, History, https://www.divineword.org/ downloaded on August 21, 2023.

[3] “Presentation” by Heinz Kulüke SVD and the leadership team in SVD Lay Partners and Characteristic Dimensions, SVD Publications, Generalate, Rome, 2018, 6.

[4] Ibid., 44.

[5] Bernadus A. Rukiyanto S.J., Interculturation as Threefold Dialogue: Learning Experience from the Church in Asia, Jakarta: Driyarkara School of Philosophy, 2007, 165. https://philpapers.org/rec/RUKIAT-2, downloaded on August 20, 2023.

[6] Ibid.

[7] Thomas L Friedman, The World is Flat: A Brief History of the Twenty-first Century, New York: Farrar Straus and Giroux, 2006.

[8] Trích dẫn trong Dave Chaffey, Global Social Media Statistics Research Summary, 2023, Smart Insights. June 7, 2023. https://www.smartinsights.com/social-media-marketing/social-media-strategy/new-global-social-media-research/ downloaded on August 20, 2023.

[9] Xem phần 1.6 trong tập sách này làm ví dụ.

[10] Charles Griffiths, “Cyber Crime Overview,” AAG published on 2 August 2023, https://aag-it.com/the-latest-cyber-crime-statistics/ downloaded on August 21, 2023.

[11] As Quoted in Vatican News, “Pope Francis: Communicate by encountering people where and as they are,” January 23, 2021. https://www.vaticannews. va/en/pope/news/2021-01/pope-francis-communicate-by-encountering-people-where-they-are.html, downloaded on August 21, 2023.

Vui lòng ghi: “Nguồn: Truyền Thông Tỉnh Dòng Ngôi Lời Việt Nam – ngoiloivn.net” khi đăng tải lại các bài viết từ trang này.